Het recht op deconnectie klinkt als dé oplossing voor werkstress. “Gewoon de servers om 18 uur platleggen en iedereen verplichten om zijn mailbox te sluiten.” Maar dat is, ten eerste, niet wat ermee bedoeld wordt. Ten tweede: zo’n strikte afbakening tussen werk en privé is niet voor iedereen een zegen. Wat voor de ene werkt, is voor de ander juist contraproductief. Hoe zit dat precies, en wat werkt er dan wél?
Vervagende grenzen
Grenzen tussen werk en privé lijken steeds meer te vervagen in onze moderne, drukke levens. Dat is het meest zichtbaar bij thuiswerk - de naam alleen al! Denk maar aan 'snel een wasje draaien' tijdens de uren, maar het gaat ook over WhatsApp-berichtjes van collega’s op de meest onmogelijke momenten.
Deconnectie is voor veel mensen, teams en ondernemingen een lastige kwestie. Het Imec Digimeter-onderzoek 2022 toont aan dat een groeiend aantal mensen vindt dat digitale technologieën de werk-privébalans moeilijker maken en dat we de innovaties vaak moeilijk kunnen volgen.
De manier waarop we werk en privé balanceren, is al decennialang onderwerp van onderzoek. De boundary theory (Ashforth & Kreiner, 2000) omschrijft twee strategieën: duidelijke grenzen trekken om conflicten te minimaliseren, of net zoeken naar manieren om de twee te combineren en de overlap te omarmen.
Twee uitersten: separators en integrators
Aan de ene kant heb je dus ‘separators’: mensen die duidelijke grenzen trekken tussen werk en privé. Voor hen stopt de werkdag zodra ze de deur van hun werkplek sluiten of hun laptop dichtklappen. Privézaken regelen tijdens werkuren? Geen sprake van. Als het toch eens gebeurt, bekruipt hen al snel een schuldgevoel. En omgekeerd kan een bericht van een leidinggevende in hun vrije tijd stress veroorzaken.
Aan de andere kant staan de ‘integrators’: zij vinden het prima om werk en privé door elkaar te laten lopen. Overdag een privé-afspraak inplannen en ‘s avonds mails beantwoorden aan de kassa van de supermarkt? Geen probleem. Voor hen draait balans om flexibiliteit: integrators bepalen graag zelf hoe en wanneer ze werken.
Digital detox: one size does not fit all
De uitdaging zit hem dan ook in het verenigen van die verschillende stijlen. Logisch dat veel organisaties worstelen met het implementeren van het recht op deconnectie – des te meer omdat we collectief meer en meer afstappen van de 9 to 5 cultuur.
Toch blijkt de reflex vaak om te grijpen naar standaardregels zoals “geen mails na 18 uur.” Dat brengt rust voor separators, maar kan integrators net stress bezorgen.
Als een integrator ‘s avonds wil werken, voelt een ‘verplichte detox’ eerder als een beperking dan als een voordeel. Je merkt het al: een one-size-fits-all-aanpak werkt niet. Vaak staan zulke initiatieven ook meer ten dienste van separators, maar dan vraag je aan de rest om te veranderen wie ze zijn en hoe ze in het (werk)leven staan.
Helemaal geen afspraken maken, is dan weer vaak in het nadeel van separators. Dat kan beter.
Er is voor alle duidelijkheid geen ‘beste manier’. Het gaat om een persoonlijke voorkeur. Maar het is wel essentieel om te begrijpen dat deze voorkeuren een impact hebben op hoe mensen werken en ontspannen.
Maak deconnectie-stijlen bespreekbaar
Een goede balans in deconnectiebeleid gaat verder dan een universele regel. Het begint bij bewustzijn: benoem en erken de verschillen in het afbakenen van grenzen en laat je medewerkers begrijpen dat er geen juiste of foute manier is.
"Een goede balans in deconnectiebeleid gaat verder dan een universele regel. Het begint bij bewustzijn: benoem en erken de verschillen in het afbakenen van grenzen."
Transparantie en respect zijn hier de sleutelwoorden. Door de verschillende deconnectiestijlen bespreekbaar te maken en de verwachtingen duidelijke te communiceren, kan je spanningen en misverstanden helpen voorkomen. En dat komt de samenwerking natuurlijk ten goede.
Hoe pak je het concreet aan?
Drie praktische tips die kunnen zorgen voor meer balans binnen je team of organisatie:
1. Breng de voorkeuren in kaart
Organiseer een teamgesprek om te peilen naar de behoeften van je medewerkers. Wie heeft baat bij duidelijke grenzen, en wie wil meer flexibiliteit? Dit bespreken helpt om wederzijds begrip te creëren.
2. Maak afspraken op maat
Creëer richtlijnen die zowel separators als integrators ruimte bieden. Bijvoorbeeld: “E-mails mogen buiten de werkuren worden verstuurd, maar zonder de verwachting van een direct antwoord.”
3. Communiceer verwachtingen
Zorg ervoor dat iedereen weet wat er van hen wordt verwacht, inclusief situaties waarin tijdsgevoelige projecten spelen. Geef bijvoorbeeld aan: “Tijdens drukke periodes kan flexibiliteit gevraagd worden, maar we zorgen ervoor dat dit vooraf duidelijk wordt gecommuniceerd en in balans blijft met rustmomenten.”
Een gedeelde verantwoordelijkheid
De kunst ligt in het vinden van een balans die voor iedereen werkt. Door deconnectie als een gedeelde verantwoordelijkheid te zien, versterk je niet alleen de samenwerking, maar ook het algemene welzijn binnen je team of organisatie.
