Meten is weten. Veel organisaties dragen dit adagio hoog in het vaandel. Bij het opzetten van een welzijnsscan op het werk is het echter van cruciaal belang om de juiste parameters te meten.
Meten voorbij het symptoom
Gevoelens van vitaliteit en burn-out klachten zijn symptomen van een meer fundamenteel, onderliggend proces, met name die van psychologische basisbehoeftes.
Binnen de Zelf-Determinatietheorie (Ryan & Deci, 2017; Vansteenkiste et al., 2020) worden drie fundamentele psychologische basisbehoeftes naar voren geschoven, samengevat in een simpel ABC:
- Autonomie
- verBondenheid
- Competentie
A. Autonomie
Wanneer aan de autonomiebehoefte is voldaan, dan ervaren werknemers een gevoel van psychologische vrijheid en keuze in hun denken, handelen en voelen. Ze hebben het gevoel serieus te worden genomen. Als hun autonomiebehoefte gefrustreerd is, dan ervaren ze druk en innerlijk conflict.
B. Verbondenheid
Als aan de verbondenheidsbehoefte is voldaan, dan voelen werknemers zich deel van het team en de organisatie en hebben ze een sterke band met collega’s en leidinggevende. Als daarentegen deze verbondenheid gefrustreerd is, dan ervaren werknemers hun relaties als oppervlakkig, voelen ze zich eenzaam of uitgesloten van het team.
C. Competentie
Als aan hun competentiebehoefte voldaan, dan voelen werknemers zich bekwaam in wat ze doen en hebben ze het gevoel hun vaardigheden en talenten te kunnen gebruiken en ontwikkelen. In het geval van competentiefrustratie twijfelen ze aan hun deskundigheid en hebben ze het gevoel te falen.
Het ABC-actiepotentieel
ABC-behoeftes zijn gevoelig aan context. Veelvuldig experimenteel onderzoek (bijv. Mabbe et al., 2018) toont aan dat beperkte contextuele veranderingen - bijvoorbeeld de aard van feedback, communicatiestijl - een effect hebben op motivatie en welzijn.
Omwille van hun veranderbaarheid en actiepotentieel vormt het ABC dan ook een goed kader voor gerichte interventies en een evidence-based welzijnsbeleid.
Je kan als leidinggevende zelf leren om:
- in dialoog te gaan met je team en medewerkers te betrekken bij besluitvorming,
- je voelsprieten op te zetten voor de signalen die je medewerkers uitzenden, en
- verwachtingen en doelstellingen op heldere wijze te communiceren en gepaste begeleiding en feedback te bieden doorheen het proces.
Medewerkers kunnen aanvullend ook zelf leren om proactief hun eigen kansen op behoeftebevrediging en welbevinden op de werkvloer te maximaliseren (Laporte et al., 2022).
Leidinggevenden kunnen succesvol getraind worden in het zich aanmeten van behoefteondersteunende leiderschapsvaardigheden (Forner et al., 2020; Hardré & Reeve, 2009) en via een proces van behoeftevormgeving kunnen werknemers zelf leren om proactief hun eigen kansen op behoeftebevrediging en welbevinden te maximaliseren (Laporte et al., 2022).
Kortom, de notie van basisbehoeftes vormt een handige theoretische en praktijkvriendelijke kapstok om na te denken over het wat en hoe van organisationele veranderingen. Dankzij het meten van het ABC krijg je als organisatie een inzicht in de groei- en verbeterpunten van je organisatie en de wijze waarop je positieve verandering kan realiseren.
