Leiding geven vraagt de inzet van specifieke competenties. Die competenties houden natuurlijk verband met de taken en verantwoordelijkheden van een leidinggevende.
4 belangrijke competenties voor een leidinggevende
We lijsten een aantal competenties op die eigen zijn aan leidinggeven, niet met het doel om volledig te zijn, wel om een idee te geven van welke kennis, vaardigheden en attitudes belangrijk kunnen zijn voor een leidinggevende.
1. Coachen
Coachen staat voor het beste in anderen bovenhalen. Als coachend leidinggevende schep je een klimaat waarin mensen hun competenties en talenten kunnen ontplooien. De coachende leidinggevende begeleidt medewerkers om hun ambities en passies te verbinden met de organisatiebehoeften. Hij of zij stimuleert medewerkers om zich verder te ontwikkelen en geeft voldoende gerichte feedback aan het team en het individu.
Je hoeft daarom als leidinggevende nog geen gediplomeerd coach te zijn. Het gaat meer om het aannemen van een coachende houding. Dat wil zeggen dat je mensen zelf laat nadenken, niet alles voorkauwt en voor alles gelooft in hun kunnen. Autoritair leiding geven is het tegendeel van coachend leiding geven.
In je rol als coach heb je volgende competenties:
- Communicatieve vaardigheden: luisteren, samenvatten, gerichte vragen stellen
- Feedback geven op waarneembaar gedrag
- Gesprekstechnieken beheersen
- Motiveren
- Coachen
- Samenwerking stimuleren
2. Managen
In de managende rol is de leidinggevende degene die zorgt voor het efficiënt beheren en beheersen van mensen en middelen om de vooropgestelde doelen te bereiken. Een manager delegeert verantwoordelijkheden tot op het laagste niveau. Vanuit een managementrol beoordeel je objectief prestaties van medewerkers via een prestatiemanagementsysteem.
Het credo van de manager is misschien wel ‘meten is weten’ en voor de zaken die vanuit deze rol opgevolgd worden, is dat vaak ook zo: het financieel beheer van de afdeling/organisatie, de inzet van medewerkers, mogelijks het behalen van kwantificeerbare doelstellingen, etc.
In je rol als manager heb je volgende competenties nodig:
- Kennis van zaken en in staat zijn kennis toe te passen
- Organiseren
- Plannen
- Beslissingsvaardigheid
- Opvolgen en controleren
- Analyseren
- Delegeren
3. Leiden
Leiderschap wordt ook geassocieerd met visie ontwikkelen en richting bepalen. De blik van de leider is gericht op de toekomst: hij/zij kijkt vooruit en anticipeert op ontwikkelingen in de samenleving. De leider belichaamt de visie en verkondigt ze op een inspirerende manier.
Beslissingen die genomen worden, staan in dienst van een hoger (maatschappelijk) belang. Af en toe neemt een leider daarom moedige beslissingen die niet iedereen bijtreedt.
Dit vraagt een aantal competenties zoals:
- Initiatief nemen
- Visie ontwikkelen
- Samenwerken met andere organisaties/leidinggevenden
- Omgevingsgevoeligheid, vinger aan de pols houden
- Inspireren en overtuigen
- Toekomstgericht denken en handelen
4. Ondernemen
De ondernemende leider gebruikt zijn voelsprieten om kansen voor de organisatie te detecteren en te grijpen.
Hij/zij creëert innovatieve oplossingen voor de klanten (of zorgt ervoor dat dit gebeurt in de organisatie) en weet goed in te spelen op de veranderende context. Een ondernemer is veelal ook een netwerker, die zijn contacten goed weet in te zetten.
Ondernemen vraagt volgende competenties:
- Creativiteit : nieuwe producten/diensten bedenken
- Vernieuwend denken
- Inspelen op maatschappelijke trends
- Bereidheid om risico’s te nemen, te pionieren
- Een netwerk uitbouwen: netwerken, sociale media inzetten, ...
- Durven falen, leren uit fouten
- Naar buiten gericht: zaken promoten, bekend maken
5. En ook nog...
Verder beschikt elke leidinggevende best over vaardigheden als inlevingsvermogen, stressbestendigheid, prioriteiten kunnen stellen, zelfkennis en zelfkritisch vermogen, netwerken, samenwerken en klantgerichtheid.
Moet je als leidinggevende een supervrouw of -man zijn?
Als leidinggevende beschik je best over een waslijst aan competenties die op het eerste zicht allemaal even belangrijk lijken. Maar uiteraard ben je geen superman of superwoman! Kijk vooral naar wat mensen nodig hebben en probeer daar flexibel op in te spelen.
En ook bij leiding geven geldt het bekende principe: "zorg eerst voor je eigen zuurstofmasker voor je anderen helpt". Je kan alleen voor anderen zorgen als je éérst voor jezelf zorgt.
Verder zijn de vereiste competenties afhankelijk van de context waarin je werkt en de rol die je als leidinggevende opneemt in de organisatie - bijvoorbeeld als directielid of als direct leidinggevende.
Je competenties als leidinggevende ontwikkelen
Je competenties als leidinggevende ontwikkelen kan op veel manieren: bijvoorbeeld via een training coachend leidinggeven of via intervisie met collega- leidinggevenden uit je eigen organisatie of uit bevriende organisaties.
Als het gaat om het ontwikkelen van persoonlijke vaardigheden als helder communiceren, motiveren, feedback geven,... dan kan coaching een goed idee zijn. Je kan je bijvoorbeeld laten coachen door een collega leidinggevende of een externe coach die wat afstand heeft tot de organisatie. Ook een lerend netwerk kan een nuttige optie zijn. Daar kan je leren van leidinggevenden, zoals zij ook van jou kunnen leren.