Bijdragen tot psychologische veiligheid als leidinggevende – 5 tips

Wat is psychologische veiligheid?

Psychologische veiligheid is een interpersoonlijk klimaat binnen een team, waarbij teamleden zich veilig voelen om hun gedachten, ideeën, en zorgen zonder angst voor negatieve consequenties te uiten. 

Het concept werd populair door onderzoek van Amy Edmondson, professor aan de Harvard Business School. Zij definieerde psychologische veiligheid als: “Het geloof dat je in een team niet bestraft of vernederd zult worden als je een fout maakt, een vraag stelt, een nieuwe idee aandraagt of een ander perspectief biedt.” Dit creëert een werkomgeving waarin open communicatie, samenwerking en innovatie kunnen floreren.

Er zijn twee dimensies aan psychologische veiligheid, een 'zachte' en een ietwat 'hardere': CARING en DARING. Beiden zijn even belangrijk: het ZORG aspect gaat over inclusie en elkaar helpen, het DURVEN gaat over fouten durven maken en toegeven, (interpersoonlijke) risico's nemen en openheid, als in je mening of kritiek durven uiten.

Waarom is psychologische veiligheid belangrijk?

Psychologische veiligheid heeft een diepgaande impact op de prestaties en het welzijn van een team. Enkele voordelen van psychologische veiligheid zijn:

1. Betere samenwerking: wanneer teamleden zich veilig voelen, zullen ze eerder bereid zijn om samen te werken en ideeën te delen.
2. Hogere creativiteit en innovatie: een cultuur van psychologische veiligheid moedigt medewerkers aan om met nieuwe en innovatieve ideeën te komen zonder angst voor afwijzing.
3. Betere probleemoplossing: in een psychologisch veilige omgeving kunnen teamleden constructief en openlijk communiceren over problemen, wat leidt tot effectievere en creatievere oplossingen.
4. Verhoogde betrokkenheid: medewerkers die zich veilig voelen in hun team zijn meer betrokken, hebben een hoger niveau van werktevredenheid en zijn minder geneigd om het team of de organisatie te verlaten.

Een psychologisch veilig klimaat stelt je medewerkers in staat om hun volledige potentieel te benutten zonder angst voor negatieve gevolgen. En draagt dus bij aan een positieve en productieve werkomgeving.

Vijf tips voor direct leidinggevenden om psychologische veiligheid in hun team te bevorderen

Leidinggevenden spelen een sleutelrol in het creëren van een psychologisch veilig klimaat. Hier zijn vijf praktische tips voor leidinggevenden om deze rol waar te maken:

1. Stimuleer open communicatie en luister actief

Leidinggevenden kunnen een cultuur van open communicatie bevorderen door vragen te stellen aan teamleden en actief te luisteren naar de ideeën, zorgen en feedback. Met oprechte interesse zorg je ervoor dat medewerkers zich gehoord voelen. Dit kan bijvoorbeeld door regelmatig één-op-één gesprekken te houden of door tijdens teamvergaderingen te werken met rondjes en zo ruimte te geven voor input van iedereen.

Walk your talk: moedig mensen ook aan om vragen te stellen naar hoe jij handelt en waarom, en laat ook zien dat je waarde hecht aan feedback door actief te reageren en, wanneer mogelijk, veranderingen door te voeren.

2. Erken en leer van fouten

In een team dat zich psychologisch veilig voelt, wordt een vergissing of een initiatief dat fout uitdraait niet als falen gezien, maar als een kans om te leren en te verbeteren. Leidinggevenden kunnen een omgeving creëren waarin successen gevierd worden en dingen die minder goed liepen, openlijk besproken en geanalyseerd worden zonder angst voor straf of schaamte. Dit moedigt teamleden aan om risico's te nemen en nieuwe ideeën uit te proberen, wat de creativiteit bevordert.

Walk your talk: stel een voorbeeld door zelf ook fouten of moeilijkheden toe te geven en te delen hoe je hiervan geleerd hebt. Dit toont kwetsbaarheid en moedigt anderen aan hetzelfde te doen.

3. Wees empathisch en ondersteunend

Laat zien dat je om je teamleden geeft door niet alleen te focussen op werkresultaten, maar ook op hun welzijn en behoeften. Wanneer medewerkers zich gesteund voelen in plaats van beoordeeld, verhoogt dit het gevoel van psychologische veiligheid. Interesse tonen in je medewerker als mens, leidt er ook toe dat je de persoonlijke en professionele situatie van je teamleden beter begrijpt en er zo beter op in kan spelen.

Walk your talk: zorg voor informele momenten met je team. Begin elke vergadering met een korte check-in.

4. Moedig inclusiviteit en diversiteit van ideeën aan

Een team waarin verschillende perspectieven en ideeën gewaardeerd worden, is creatiever en komt tot meer innovatieve oplossingen. Leidinggevenden kunnen hiertoe bijdragen door afwijkende meningen actief uit te nodigen en te waarderen, ook al zijn ze nog niet helemaal doordacht of niet in hun geheel pertinent. Uiteraard blijft de vorm waarin dit gebeurt, met respect voor elkaar, belangrijk. Niet alles kan zomaar eender hoe gezegd worden, en ook daar heb je als leidinggevende een taak in. 

Walk your talk: zorg ervoor dat iedereen aan het woord komt tijdens vergaderingen, bijvoorbeeld door te werken met rondjes. Actief vragen naar de mening van stillere teamleden kan helpen. Spreek samen 'communicatieregels' af met je team.

5. Wees consistent en voorspelbaar in je reacties

Wanneer leidinggevenden consistent zijn in hun reacties, zowel positief als negatief, kunnen medewerkers vertrouwen op de voorspelbaarheid van hoe zij behandeld worden, vooral in uitdagende situaties. Wanneer een leidinggevende inconsistent of onvoorspelbaar reageert, kan dit angst veroorzaken en de psychologische veiligheid ondermijnen.

Walk your talk: wees transparant over verwachtingen en geef doorlopend en kort op de bal feedback in plaats van onduidelijke of wisselende reacties te tonen. Dit creëert een stabiliteit die vertrouwen opbouwt.

Een introductie voor je leidinggevenden rond psychologische veiligheid, of samen met het hele team aan de slag? Neem contact op met HRwijs-experte Lisa Coppin