Karavaan vzw: 'leren doe je door te doen'

Karavaan vzw leidt vrijwilligers op om duurzame en avontuurlijke groepsreizen van reisagentschap Joker te begeleiden. In 2018 vernieuwden ze de opleiding met een omslag naar ervaringsgericht leren. Dit trekken ze door naar hun vaste medewerkers en alle andere vrijwilligers. Met meer persoonlijke groei en een betere samenwerking als resultaat. Coördinator Gerd Vertommen vertelt wat de meerwaarde is van ervaringsgericht leren.

Waarom die keuze voor ervaringsgericht leren?

De opleiding voor vrijwillige reisbegeleiders was al goed, maar om ze future proof en nog sterker te maken, trokken we de kaart van het ervaringsgericht leren. Vooral om de modules groepsdynamica te verdiepen. In plaats van modellen te leren rond groepsdynamica en die in oefeningen toe te passen en erop te reflecteren, trekken de eerstejaars reisbegeleiders nu vijf dagen naar de Hoge Rielen om zelf te ervaren wat het betekent om een groep te vormen, en vandaaruit diepgaand te leren.

Hoe zijn jullie op dit spoor gekomen?

Joris Piot is onze grote inspirator. Hij is één van de oprichters en de centrale lesgever van het postgraduaat Ervaringsgericht ontwikkelen in groepen aan de UCLL en is er zelf al twintig, dertig jaar mee bezig als ervaringsgerichte trainer voor groepen uit jeugdhulp, onderwijs, jeugdwerk, welzijn, sociaal-culturele organisaties, bedrijven en KMO’s. Bovendien is hij expert vrijwilligerswerk.

Wat is de essentie van ervaringsgericht leren? Wat is er zo anders aan?

Toekomstige reisbegeleiders ervaren eerst zelf wat het betekent om een groep te vormen alvorens ze een groep gaan begeleiden. De kern van een geslaagde groepsreis is immers een hechte groep waarin de dynamiek goed zit. De rol van de reisbegeleider in het faciliteren hiervan is cruciaal. En hoe kan je beter ervaren wat het is om een groep te worden dan door zelf door het proces te gaan? Dat betekent samen dingen doen en beleven en daarop reflecteren. Maar het doen staat voorop.

Kan je een voorbeeld geven?

Dat kunnen onnozele spelletjes of opdrachten zijn. De groep krijgt bijvoorbeeld anderhalf uur de tijd om geblinddoekt op een wei touwen te gaan zoeken en met die touwen een huis te leggen. Enkele mensen van de groep mogen vooraf de wei bestuderen, de anderen krijgen de touwen om te zien hoe dat huis gemaakt kan worden. Daarna gaan de blinddoeken aan en ben je dus afhankelijk van elkaar. De begeleider komt niet tussen. Hij of zij observeert alleen maar, tenzij er echt gevaarlijke situaties ontstaan. Als de groep denkt klaar te zijn, gaan de blinddoeken af en bekijken ze samen het resultaat.

In plaats van dan een rondje te doen voor reflectie of feedback, wordt er gekozen voor active reviewing, waardoor je op een hele korte en speelse manier je mening meegeeft.

Je mag bijvoorbeeld een score van één tot vijf geven door op drie allemaal tegelijk een hand omhoog te steken met hoe het voor jou was. Bijvoorbeeld: vind jij dat de opdracht goed geslaagd is? En dan geef je een score. Zo blijft het spontaan en zie je direct de contrasten. Deelnemers scoren het resultaat en het proces (‘Hoe heb je je erbij gevoeld?’). Iedereen kan iets delen over zijn/haar score, maar enkel over jezelf en je eigen ervaring, niet over de anderen.

Wat komt daar dan uit?

Het wordt duidelijk hoe ieder met zo'n proces omgaat: sommige mensen worden ongeduldig en begrijpen niet waarom het zo lang duurt om een touw te vinden, anderen blijven rustig en zetten door. Ieder neemt een rol aan in de groep: zo heb je de haantjes de voorste, de roepers, de stille krachten, de supporters, ... Gaandeweg komen de diepere vragen in een groep aan bod: hoe laat je iedereen participeren? Hoe kan iedereen zich goed voelen in die groep? Dat moet de groep zelf ervaren en uitzoeken in zo’n vijfdaagse. Voldoende tijd uittrekken is belangrijk: tijdens een weekend kan je je nog een rol aanmeten of je gedeisd houden en weinig participeren. Dat lukt niet meer als je vijf dagen samen moet overleven en op elkaar aangewezen bent.

Hoe heeft dit jullie kijk op leren veranderd binnen Karavaan?

Ervaringsgericht leren is een manier van kijken naar mensen als permanent lerende en zich ontwikkelende wezens. Het gaat ervan uit dat de lerende, een individu of een groep, eigenaar is van het leerprobleem én van de oplossing ervan. Het doel van leren is dan een ontwikkelingsproces op gang brengen. Door onze ontmoeting met het ervaringsgericht leren, zijn we nog meer gaan geloven in het belang van persoonlijke en groepsontwikkeling voor onze vrijwilligers én vaste medewerkers. Dit heeft meer handen en voeten gekregen.

Voor welke uitdaging staan jullie nu?

We willen het ervaringsgericht leren integreren in de gehele werking. Als je in een organisatie zoals de onze werkt of als vrijwilliger actief bent, dan is dat altijd samen met andere mensen. Groepsdynamica en interactie zijn dus heel belangrijk: elk team, vast of ad hoc, gaat door een proces. Sinds ik zelf de opleiding heb gevolgd, vind ik dat best zoveel mogelijk mensen de training ervaringsgericht leren volgen. Als ze willen natuurlijk. Je moet het immers ervaren. Je kan het niet overbrengen met woorden. In totaal zijn ondertussen al 75 Karavaaners door het bad gegaan tijdens vijf weekends waarbij telkens ook minstens één van de vaste medewerkers aanwezig was.

Wat betekent het ervaringsgericht leren voor de vaste ploeg van acht medewerkers en wat is de meerwaarde?

Het ervaringsgericht kijken en leren versterkt en verrijkt ook onze medewerkersploeg. Wij zijn een vrij stabiele ploeg met een grote bereidheid om voor elkaar in de bres te springen. Dankzij projecten waarbij we alle krachten moeten bundelen, zoals de landencocktail, een reisbeurs waar we 2000 bezoekers voor verwachten, groeit er een vertrouwensband. We zijn dan alle acht van 's morgens tot 's avonds in de weer, samen met meer dan 250 vrijwilligers. Dat zijn van die momenten dat je samen iets realiseert, hindernissen overwint en aan groepsvorming doet. Doorheen het werkjaar werpt dat zijn vruchten af: iedereen heeft wel eens pieken in zijn werk. Op sommige momenten ben je blij dat je ondersteuning krijgt en op andere momenten geef je die aan anderen. Dat is echt een sterkte in ons team.

Ons landschapsbureau, waar we op een beperkte oppervlakte met ons achten regelmatig samenleven en samenwerken, is trouwens ook een boeiend laboratorium voor groepsdynamiek. Sinds we bezig zijn met het ervaringsgericht leren, ga ik hier bewuster mee om en stel ik andere vragen dan vroeger.

>>> Ontdek meer over ervaringsleren