Morele stress is het wrange gevoel dat mensen ervaren wanneer ze hun waarden en visie op goede zorg, op het 'goede' doen, niet in de praktijk kunnen brengen.
Dat betekent dat iedereen in meerdere of mindere mate morele stress kan ervaren, naargelang van de waarden die hij of zij in een bepaalde situatie belangrijk vindt.
In 2018 en 2019 werkte Howest, samen met vele partners, waaronder Verso, aan het project ‘Morele stress in de (ouderen)zorg’.
De resultaten van dit onderzoek zijn gebundeld op de website www.morelestress.be en het kennispunt Morele Veerkracht gaat ook de boer op om de bevindingen bij zo veel mogelijk mensen bekend te maken.
Wat is morele stress precies?
“Morele stress wijst op de aanwezigheid van morele gevoeligheid. Zorgverleners hebben en ontwikkelen vaak een grote morele gevoeligheid wanneer ze werken met kwetsbare mensen. Zij voelen dan ook snel aan wanneer aan het 'goede' geraakt wordt en waarden die voor hen belangrijk zijn op het spel komen te staan. We moeten morele stress dus zeker niet proberen wegwerken. Het ervaren van morele stress maakt ons duidelijk dat iets heel belangrijk is in de zorg. Daarom noemen wij morele gevoeligheid ook wel een barometer voor de kwaliteit van zorg.”
Maar soms wordt het wel degelijk te veel. Hoe komt het dat de ene zorgverlener wel onderdoor gaat aan morele stress en de andere niet?
“Er zijn veel redenen waarom mensen niet de zorg kunnen geven zoals zij het graag zouden willen. Zowel interne als externe factoren kunnen aanleiding geven tot morele stress. Denk bij interne factoren bijvoorbeeld aan twijfel of een gebrek aan deskundigheid. Van bovenaf opgelegde besparingen zijn een goed voorbeeld van een externe factor die morele stress kan veroorzaken, maar ook structurele factoren zoals de visie, procedures, werkprincipes of groepsdynamieken kunnen bij sommige medewerkers tot morele stress leiden.”
Wat kan een leidinggevende doen om te voorkomen dat medewerkers er onderdoor gaan?
“Alles start bij het herkennen en erkennen dat medewerkers morele stress kunnen ervaren. Vervolgens is het belangrijk om in kaart brengen wat, op welke momenten en in welke situaties morele stress veroorzaakt. Zo maak je morele stresservaringen bespreekbaar. Dit vraagt wel inzicht in morele stress, luisterbereidheid en de bereidheid om oorzaken van morele stress aan te pakken.”
Nog een laatste tip
“Negeer signalen van morele stress zeker niet. Noch bij jezelf, noch bij collega's. Een morele stresservaring is een uitnodiging om even stil te staan en bij jezelf te kijken wat en waarom iets je zó hard raakt. Reflecteer over morele stresservaringen, spreek erover en zoek steun bij collega's. Focus samen op wat veranderbaar is en zoek hulpbronnen die jou helpen om in je kracht te komen. Bijvoorbeeld humor, coaching of ontwikkelings- en opleidingsmogelijkheden. Deze hulpbronnen zijn per persoon zeer verschillend. Je doet er goed aan te ontdekken wat voor jou werkt vooraleer er spanning optreedt.”
