Het nieuwe Vlaams regeerakkoord 2024-2029 zet een ambitieuze koers uit voor de toekomst van Vlaanderen. Verso ziet positieve zaken in het akkoord en kijkt ernaar uit om samen met de regering, het Parlement en de overige sociale partners de positieve veranderingen die dit akkoord vooropstelt, te verwezenlijken. Wij verwelkomen vanuit onze visie op sociaal ondernemerschap het voornemen om meer ruimte te geven aan burgers en middenveldorganisaties om zelf hun pad te bepalen en aanvaarden de uitnodiging tot overleg doorheen de verschillende fasen van de beleidsvoering.
Ondanks het feit dat er heel wat goede voornemens in het regeerakkoord te vinden zijn en de Vlaamse regering zich ambitieus toont in de geplande investeringen, onder meer in welzijn, kunnen we echter niet blind blijven voor het feit dat heel wat maatregelen en ambities nog verder geconcretiseerd moeten worden en dat de impact van de geplande besparingen vooralsnog onduidelijk is. Wij nemen dan ook graag de uitgestoken hand van deze Vlaamse regering aan en hopen op veel ruimte voor overleg.
Economie, Wetenschap en Innovatie
Verso, de intersectorale werkgeversfederatie voor de social profit, is blij dat het Vlaams regeerakkoord sociaal ondernemerschap naar waarde schat. Met meer dan 17.000 vestigingen, een toegevoegde waarde van 21,4 miljard euro, 18% van de tewerkstelling, 52.038 zelfstandigen en meer dan 500.000 vrijwilligers, dragen onze sectoren bij aan een bloeiende economie. De sociale ondernemingen herkennen zich dan ook in een economisch beleid dat focust op vier strategische doelstellingen: productiviteitsgroei, duurzame groei, digitale transitie en strategische autonomie.
Verso verwelkomt ook de verhoogde investeringen in Onderzoek & Ontwikkeling. Sociale innovatie, zorginnovatie en andere innovaties die tegemoetkomen aan maatschappelijke uitdagingen zijn immers broodnodig en kunnen ook de nodige economische meerwaarde realiseren.
De plannen van de Vlaamse regering rond artificiële intelligentie (AI), maar ook het actieplan rond digitalisering en cyberveiligheid zijn zeer belangrijk voor zorg en welzijn. Verso kijkt ook uit naar de plaats van sociale ondernemingen binnen de verdere uitrol van Flanders Technology and Innovation.
Verso is tevreden dat de Europese staatssteunregels als mogelijke drempel bij de uitbouw van een stimulerend ondernemerschapsbeleid zichtbaarheid krijgt in het regeerakkoord. Sociale ondernemingen ondervonden tijdens de vorige legislatuur bijvoorbeeld aan den lijve hoe de VLAIO-maatregelen voor meer cyberveiligheid onder de de-minimisuitzondering werden genoteerd, wat maakte dat heel wat van onze ondernemingen niet konden intekenen op dit aanbod. Een betere inzet van staatssteunuitzonderingen zal dus onontbeerlijk zijn voor een doeltreffend ondersteuningsbeleid.
Ook de activiteiten van de Participatiemaatschappij Vlaanderen (PMV) worden gereorganiseerd rond de vier strategische doelstellingen van de Vlaamse regering. Wanneer er tegelijkertijd rekening wordt gehouden met bijkomende criteria zoals de nood aan een Vlaamse verankering, dan is het duidelijk dat de Vlaamse social-profitsectoren hierbij een belangrijke rol te spelen hebben. Bijvoorbeeld voor schaalvergroting en investeringen in zorg en welzijn.
Arbeidsmarkt
Wat het arbeidsmarktbeleid betreft, bouwt het regeerakkoord verder op de bestaande maatregelen richting een werkzaamheidsgraad van 80%. Wel worden er een aantal nieuwe accenten gelegd. Zo wordt de activering van langdurig werkzoekenden verder versterkt en de verwachtingen ten aanzien van werkzoekenden en werkgevers duidelijk geëxpliciteerd.
De VDAB zal worden hervormd, waarbij zal worden ingezet op meer bemiddelaars. Ook wordt er verder gewerkt om niet-beroepsactieven (terug) te laten deelnemen aan de arbeidsmarkt. Hierbij wordt in het bijzonder ingezet op langdurig zieken. Zij krijgen een individuele trajectbegeleider toegewezen en ontvangen binnen de zes weken een trajectovereenkomst. Dit zijn allemaal zinvolle maatregelen die de sociale ondernemingen als een van de groeipolen van de werkgelegenheid met bijzondere aandacht zullen volgen. We vragen dat het potentieel van de sociale economie en beroepsopleiding inzake activering van niet-beroepsactieven hierbij maximaal wordt aangewend. Verder is het niet duidelijk hoe de voorziene besparing van 80 miljoen euro op het budget van de VDAB te rijmen valt met deze uitdagende opdrachten. Waakzaamheid is dus geboden bij de uitwerking van de plannen.
Hoewel het belang van opleiding heel duidelijk wordt erkend in de tekst, zijn nieuwe maatregelen op dit gebied schaars. Er wordt aangehaald dat de IBO en het werkplekleren wordt hervormd en duaal leren wordt versterkt. Een goede zaak. Werkbaarheid en het streven naar inclusieve werkvloeren blijft ook in de volgende legislatuur gelukkig een belangrijke beleidsdoelstelling. De sectorconvenants zullen hierbij als hefboom kunnen dienen en de verschillende trajecten voor zij-instromers dienen zeker verdergezet te worden en zelfs versterkt.
In de sociale economie wordt een groeipad van 1.000 extra plaatsen voorzien, de indicering van de doelgroepers wordt versneld en de werk-zorgtrajecten versterkt. Allemaal positieve zaken, net zoals de rol van het sociaal overleg in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen en in Vesoc, dat erkend wordt als één van de pijlers van het Vlaamse arbeidsmarktbeleid. Daarbij moet wel opgemerkt worden dat het op dit moment onduidelijk is welke besparingen de Vlaamse regering plant in het beleidsdomein.
Inzake de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt stipuleert het regeerakkoord dat de beroepskwalificaties en de curriculumdossiers samen met de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen worden geëvalueerd, duaal leren flexibeler wordt, microcredentials in het hoger onderwijs worden ontwikkeld en er een brede aanloopfase met het oog op kwalificatie wordt ontwikkeld. Maatregelen waar ook Verso in haar memorandum voor pleit.
Welzijn
De nieuwe Vlaamse regering wenst in te zetten op een warm Vlaanderen en gericht binnen welzijn te investeren. Verso apprecieert dan ook de aangekondigde investeringen in betaalbare, kwaliteitsvolle en flexibele kinderopvang, extra capaciteit in de residentiële jeugdhulpverlening, meer rechtstreeks toegankelijke hulp voor personen met een handicap maar ook voldoende investeringen en een visie op de uitdagingen van de vergrijzing en langdurige zorgnoden. Verso engageert zich om een constructieve gesprekspartner te zijn voor de aangekondigde hervormingen.
Om de middelen zo efficiënt mogelijk in te zetten wil men onder andere verder inzetten op minder administratieve rompslomp en regelluwe kaders op het vlak van personeel en infrastructuur. We geloven dat dit zeker de ambitie moet zijn aangezien dit zal bijdragen aan meer efficiëntie, doeltreffende hulpverlening en zorgpersoneel dat zich kan concentreren op haar kerntaken. We vinden dit een positieve evolutie die niet alleen wijst op vertrouwen van de overheid in onze sociale ondernemingen maar die ook de creativiteit en innovatie in onze ondernemingen nog zal bevorderen.
De Vlaamse regering wil elk kwalitatief initiatief dat deze uitdagingen mee wil aangaan, koesteren, los van de organisatievorm. Sociaal ondernemerschap ziet men daarbij als kans. De vraag is wat deze Vlaamse regering precies verstaat onder sociaal ondernemerschap. Verso blijft bepleiten om sociale ondernemingen als eerste ondernemende bondgenoot van de Vlaamse overheid te beschouwen voor het uitvoeren van haar sociaal beleid. Sociale ondernemingen streven immers primair een sociale doelstelling na en niet in eerste instantie winstmaximalisatie. Winsten worden niet uitgekeerd maar geherinvesteerd in de verdere realisatie van deze duurzame en sociale doelstellingen.
Binnenlands bestuur
Om onze bestuurlijke organisatie beter af te stemmen op de uitdagingen van vandaag en morgen, wenst de Vlaamse regering te evolueren naar een model met twee pijlers: sterkere lokale besturen en een ondersteunende Vlaamse overheid. Verso herhaalt de waarschuwing uit haar memorandum over de risico’s van te veel decentralisatie: dit kan leiden tot ongelijke toegang tot diensten en een onrechtvaardig prijzenbeleid.
Klimaat en energie
In het klimaatbeleid van de Vlaamse regering vinden we jammer genoeg minder hoopvolle signalen terug. Wij blijven ijveren voor een wetenschappelijk onderbouwde aanpak in lijn met de Europese doelstellingen.
Er is hoe dan ook een enorme nood aan middelen voor klimaattransitie in alle social-profitsectoren: zorg- en welzijnsvoorzieningen, socioculturele organisaties, maar ook in maatwerkbedrijven. Een steunkader met respect voor aangegane engagementen en investeringszekerheid is essentieel voor onze sectoren, die vaak opereren vanuit een energieverslindend gebouwenpark. Gerichte investeringen kunnen daarbij een grote bijdrage leveren aan de klimaatdoelstellingen van het Vlaamse beleidsniveau.
Wij zijn bezorgd over het uitblijven van een toekomstperspectief voor de verduurzaming van de sociale ondernemingen. Zij moeten enerzijds mee met de strenge bepalingen voor de publieke sector op het vlak van de energieprestaties van gebouwen, maar kunnen anderzijds niet rekenen op toereikende ondersteuning hiervoor, wat wel het geval is voor de publieke sector. We kijken dan ook reikhalzend uit naar de beleidsbrieven van de ministers van Energie en Welzijn op dit punt en willen zo snel mogelijk rond de tafel zitten om een gepaste oplossing uit te werken.
Daarnaast lijkt de nieuwe Vlaamse regering vooral te hopen op het terugdraaien van het beslist beleid uit de Green Deal en op het verkrijgen van een uitzondering bij de Europese Commissie. Het klimaatbeleid legt dan ook de klemtoon op adaptatie. Hoewel het zeker belangrijk is om ons voor te bereiden op toenemende extreme weersfenomenen, is het niet duidelijk waarop de Vlaamse regering zich baseert om een uitzonderingspositie te vragen ten opzichte van internationale afspraken richting klimaatneutraliteit.
Ingrid Lieten, directeur Verso: “Het Vlaams regeerakkoord drukt veel ambitie uit op heel wat domeinen. Ook al ligt er nog veel werk op de plank om de doelstellingen te concretiseren, Verso en de 17.000 sociale ondernemingen zijn klaar om samen met de Vlaamse regering deze hervormingen te dragen en bij te dragen aan een sterker en duurzamer Vlaanderen.”
