In een samenleving die zichzelf beschouwt als modern en vooruitstrevend, zou inclusie geen keuze moeten zijn, maar een fundamentele pijler. Helaas is dat in Vlaanderen nog steeds niet de realiteit. Hoewel we stappen in de goede richting zetten, zijn er nog te veel mensen die achterblijven, te veel drempels die niet worden overwonnen. Het is tijd dat we serieus werk maken van een inclusieve samenleving waarin iedereen, ongeacht achtergrond of beperking, volwaardig kan deelnemen.
Armoede blijft een hardnekkig probleem in Vlaanderen. Ondanks de verschillende vormen van ondersteuning die de overheid biedt, zoals werkloosheidsuitkeringen en sociale bijstand, leeft een aanzienlijk deel van de bevolking nog steeds onder de armoedegrens. Vooral kinderarmoede is een schandvlek op ons sociale weefsel. Bij maar liefst 12,4% van de minderjarigen in Vlaanderen is er een verhoogd armoederisico (Het Kind in Vlaanderen, 2020).
Na een lichte daling tussen 2019 en 2021, bedraagt het aandeel personen onder de armoededrempel in 2021 nog steeds 8,5% in Vlaanderen (SERV). Ook wie werk heeft, is nog niet uit de gevarenzone. 3,2% van de huishoudens waar minstens één van de leden een inkomen heeft als werknemer leeft onder de armoedegrens. In huishoudens waar de hoofdactiviteit van de hoofdkostwinner zelfstandige is, is dit zelfs 12,2%.
De procedures om recht te hebben op bepaalde uitkeringen zijn vaak te complex, waardoor veel mensen hun rechten niet eens kennen of benutten. Dit moet anders. De Vlaamse overheid moet inzetten op de automatische toekenning van rechten, zodat niemand uit de boot valt. Het Groeipakket is een goed voorbeeld van automatische rechtentoekenning, maar het moet verder gaan. Het budget van het Groeipakket mag geen oplapmiddel zijn in het kader van de jaarlijkse begrotingsbesprekingen. De toeslagen moeten correct aangepast worden aan de levensduurte, zodat gezinnen in moeilijke situaties de steun krijgen die ze verdienen.
Wonen: een basisrecht, geen luxe
Een van de grootste uitdagingen die we vandaag de dag zien, is de woonnood bij kwetsbare groepen. Het recht op behoorlijke huisvesting is een grondrecht, maar toch kampt bijna een derde van de huishoudens in Vlaanderen met woonproblemen. De stijgende woningprijzen, hoge kosten voor renovaties, en de toenemende druk op de huurmarkt maken het voor veel mensen onmogelijk om een degelijke woning te vinden. Vooral eenpersoonshuishoudens, die steeds meer voorkomen, hebben het moeilijk.
We moeten investeren in kwaliteitsvolle, diverse woonvormen die tegemoetkomen aan de noden van verschillende doelgroepen. Van sociale woningen tot aangepaste woningen voor mensen met een beperking, iedereen verdient een veilige plek om te wonen. Daarnaast moet er ruimte zijn voor innovatieve woonvormen zoals cohousing, gestippeld wonen (aangepaste woningen voor zorg geïntegreerd in een standaardgebouw) en kleinschalige collectiviteiten voor ouderen en mensen met een handicap. Dit kan alleen als we de bestaande regels rond samenwonen en cohousing versoepelen.
Basisbereikbaarheid als uitgangspunt van ruimtelijk beleid en mobiliteit
Basisbereikbaarheid is nog zo’n noodzakelijke voorwaarde om van een écht inclusieve samenleving te kunnen spreken. Iedereen, ongeacht leeftijd, sociaal-economische status of mobiliteitsbeperkingen, heeft het recht om zich vrij te kunnen bewegen in ons land. Dit betekent dat het openbaar vervoer toegankelijk en betaalbaar moet zijn voor iedereen. Niet in het minst voor mensen die rekenen op het openbaar vervoer om te genieten van sociale dienstverlening zoals zorg- en welzijnsvoorzieningen, maar ook socio-culturele organisaties en maatwerkbedrijven. Ook in het kader van zorgzame buurten is mobiliteit een basisvoorwaarde tot succes.
De recente afschaffing van haltes door De Lijn is een stap in de verkeerde richting. Dit beleid zal alleen maar leiden tot meer isolement, vooral onder ouderen en mensen met een beperking. We moeten juist investeren in een netwerk dat alle Vlamingen verbindt, zodat iedereen zijn of haar plaats in de samenleving kan innemen.
Daarnaast kan basisbereikbaarheid pas echt gegarandeerd worden als we tegelijkertijd ook werk maken van een ruimtelijk beleid dat inzet op kernversterking, verdichting en gemengde functies.
Een inclusieve samenleving vraagt om moedige keuzes en gerichte investeringen. Door te investeren in betaalbare huisvesting, inclusieve mobiliteit en een rechtvaardig armoedebeleid, kunnen we een Vlaanderen creëren waarin iedereen zich thuis voelt. Laten we samen bouwen aan een samenleving waarin iedereen mee kan doen en niemand achterblijft.
Meer lezen over onze aanbevelingen voor de volgende Vlaamse legislatuur, lees hier ons memorandum.
