Sociale ondernemingen staan midden in de maatschappelijke en ecologische transitie. Ze innoveren, versterken gemeenschappen en maken economie menselijker. Maar wie de wereld wil veranderen, moet ook zijn geld volgen. Niet alleen in wat je doet, maar ook in hoe je het financiert. Want wat je bank doet met jouw spaargeld, zegt veel over de toekomst waar jij aan bouwt. Wouter Van Besien, Sustainability Ambassador 2025, houdt als coördinator duurzaam en ethisch bankieren bij vdk bank een helder en doordacht pleidooi voor meer bewustzijn en verantwoordelijkheid bij organisaties – en zeker bij diegenen die van maatschappelijke meerwaarde hun bestaansreden maken.
Proficiat met je titel van Sustainability Ambassador 2025. Een erkenning van jaren engagement?
Wouter Van Besien: “Dank je. Het is natuurlijk fijn, zo'n erkenning. Maar uiteindelijk doe je dit werk niet voor de trofee. Wel omdat je gelooft in wat je doet en omdat je ziet dat het nodig is. Toch is het prettig dat er mensen zijn die het ook opmerken, die zeggen: Wat jij doet, maakt een verschil.”
Duurzaam bankieren is jouw ding. Veel mensen verengen dat meteen tot beleggen.
“Dat hoor ik inderdaad vaak. Zodra je het woord ‘duurzaam’ in combinatie met ‘bank’ laat vallen, denken mensen spontaan aan beleggingsproducten. Maar dat is eigenlijk een misvatting, of beter gezegd: het is maar een klein deel van het verhaal. Duurzaam bankieren gaat ook – en misschien vooral – over wat een bank doet met spaargeld, over wie ze krediet verleent en hoe ze haar dienstverlening organiseert. Banken kunnen met dat spaargeld veel goede dingen doen, maar helaas ook dingen die haaks staan op de waarden van organisaties die sociaal of duurzaam willen werken. En dat gebeurt vaker dan we denken, want veel mensen hebben simpelweg geen idee wat er met hun geld gebeurt zodra het op een spaarrekening staat.”
“Als je organisatie inzet op zorg, welzijn of ecologie, dan is het vreemd om je geld te laten beheren door een bank die daar totaal andere prioriteiten op nahoudt”
Wat betekent dat concreet voor sociale ondernemingen?
“Dat ze zich de vraag moeten durven stellen of hun financiële keuzes in lijn liggen met hun maatschappelijke missie. Want het maakt wél uit bij welke bank je klant bent. Niet alle banken maken dezelfde keuzes. Sommige sluiten bijvoorbeeld sectoren als fossiele brandstoffen, wapens of omstreden arbeidspraktijken effectief uit, terwijl andere dat helemaal niet doen. Als je organisatie inzet op zorg, welzijn of ecologie, dan is het vreemd om je geld te laten beheren door een bank die daar totaal andere prioriteiten op nahoudt. Dat vraagt om bewustzijn én om actie.”
Hoe weet je als organisatie dat je geld goed zit?
“De eerlijkheid gebiedt te zeggen dat het niet altijd eenvoudig is om dat uit te zoeken, want banken communiceren er nog te weinig transparant over. Maar de informatie is er wel. Je kan banken bevragen op hun kredietbeleid, op hun investeringsstrategie en op de manier waarop ze hun maatschappelijke verantwoordelijkheid invullen. Er zijn ook benchmarks en tools, zoals de Bankwijzer, die al een indicatie geven. Toch is een goed gesprek vaak de beste eerste stap. Vraag wat je wil weten, en kijk vooral naar het geheel – niet enkel naar één groen product dat mooi verpakt is. Wat telt is het totaalplaatje: wat doet een bank écht met jouw geld?”
Zie je een evolutie in de bankensector?
“Er zijn banken die het ernstig menen en echt werk maken van duurzaamheid, en dat is hoopgevend. Tegelijk zijn er nog veel instellingen die vooral inzetten op communicatie, maar hun kernbeleid amper veranderen. De nadruk ligt vaak op ‘duurzame’ producten die netjes naast alle andere blijven bestaan. Maar dat verandert de werking van de bank niet fundamenteel. De uitdaging zit in het maken van structurele keuzes. Het gaat om het geheel van wat een bank doet, en om de wil om duurzaamheid als leidraad te nemen, ook als dat minder winst oplevert op korte termijn.”
Is kredietverlening belangrijker dan beleggen?
“Voor mij wel, zeker als het over maatschappelijke impact gaat. Beleggingen kunnen richting geven, dat is waar, maar kredietverlening heeft directe en tastbare gevolgen. Je helpt er gezinnen mee aan een huis, maakt de renovatie van een school mogelijk of ondersteunt een sociale onderneming die anders moeilijk toegang vindt tot financiering. Kredietverlening bepaalt mee welke economie we bouwen. En dan is het belangrijk dat die kredieten niet alleen naar de grootst mogelijke winstmarge kijken, maar ook naar de waarde die een initiatief toevoegt aan de samenleving.”
“Als bankier moet je niet vertrekken van de vraag ‘welk product hebben we liggen?’, maar van ‘wat heeft deze organisatie nodig om impact te maken?”
Zijn er specifieke producten voor sociale ondernemingen?
“We werken vaak op maat omdat sociale ondernemingen net wat anders in elkaar zitten dan klassieke bedrijven. Ze hebben een ander soort logica, een andere structuur, soms een ongewone eigenaarsvorm of een atypisch verdienmodel. Daardoor passen ze niet altijd in de standaardkaders die veel banken hanteren. Bij vdk bank proberen we dat te ondervangen door in gesprek te gaan, samen te zoeken naar hoe we het wél kunnen doen. Dat leidt soms tot innovatieve oplossingen: van hypotheken voor cohousingprojecten tot financieringsmodellen voor energiecoöperaties of zorginitiatieven. Het gaat erom dat je niet vertrekt van de vraag ‘welk product hebben we liggen?’, maar van ‘wat heeft deze organisatie nodig om impact te maken?’.”
Wat kunnen sociale ondernemingen zelf doen?
“Ze kunnen beginnen met zich bewust te worden van de rol die geld speelt in hun organisatie, ook als dat niet tot hun corebusiness behoort. Te vaak wordt financiering als een puur technisch of administratief gegeven gezien, terwijl het in feite strategisch is. Door na te denken over waar je je geld zet, met wie je werkt, en welke voorwaarden je hanteert, bepaal je ook wie je versterkt. Je bankkeuze is dus niet neutraal. Je maakt er een maatschappelijke keuze mee – of je dat nu expliciet doet of niet. Het vraagt wat moeite om je daarin te verdiepen, maar het hoort bij het engagement dat je als sociale onderneming al op zovele andere domeinen toont.”
“Als je weet waar jouw grootste maatschappelijke impact zit, dan wordt het ook duidelijk waar je op moet inzetten in je financiering”
Wat is jouw advies aan organisaties die ‘iets’ willen doen, maar niet weten waar te beginnen?
“Begin niet bij de regels of de labels van buitenaf, maar bij jezelf. Kijk naar waar je organisatie echt voor staat, waar je het verschil maakt. Als je weet waar jouw grootste maatschappelijke impact zit, dan wordt het ook duidelijk waar je op moet inzetten in je financiering. En laat je daar niet te snel van afleiden door de complexiteit van het financiële jargon of de veelheid aan opties. Vertrouw op je buikgevoel, en stel de vragen die je ook aan andere partners zou stellen: delen we dezelfde waarden, bouwen we aan dezelfde toekomst?”
Hoe zie jij de rol van sociale ondernemingen in de transitie?
“Ze lopen voorop. Daar mogen ze zich meer bewust van zijn. Veel sociale ondernemers willen liefst gewoon doen wat nodig is, zonder zichzelf op de borst te kloppen. Maar precies in dat bescheiden en doelgerichte engagement zit hun kracht. Ze bewijzen elke dag dat een andere economie mogelijk is. En dat het niet naïef is om waarden voorop te zetten, maar juist noodzakelijk. Door ook hun financiële keuzes daarop af te stemmen, maken ze hun impact nog sterker. Want geld is geen neutrale stroom. Het is een hefboom. En je kan kiezen aan welke kant je hem zet.”
