“Taboe rond mantelzorg doorbreken met personeelsbeleid”

Of je nu je partner helpt, je kind, een ouder, een buur, een neef of een achternicht; wetende dat maar liefst 1 op de 3 volwassen Vlamingen mantelzorgt, is deze vorm van zorg een hoeksteen van de samenleving. Het is zo alomtegenwoordig dat veel mensen er niet eens bij stilstaan dat ze mantelzorger zijn. Maar vanzelfsprekend is het zeker niet. Daarom wil Mantelzorgnetwerk Vlaanderen het thema de aandacht geven die het verdient via het project Mantelzorgvriendelijk Personeelsbeleid. 

Vallen en opstaan 

AZ West is een van de ambassadeurs van het project. Ze lopen een traject bij Mantelzorgnetwerk Vlaanderen om een mantelzorgvriendelijk personeelsbeleid uit te rollen. En pionierswerk gaat altijd met vallen en opstaan. 

De eerste stap die AZ West zette, was een interne bevraging om zicht op de stand van het mantelzorgen binnen de organisatie te krijgen. Liefst 217 van de in totaal ongeveer 800 werknemers dienden een antwoord in. Een enorm succes. Maar wat bleek? Van de 63 werknemers die in de enquête aangaven mantelzorger te zijn, was niemand bereid om er in groep over te spreken. “Ik had niet verwacht dat het taboe op mantelzorg zó groot zou zijn”, vertelt Kelly Landuyt, preventieadviseur bij AZ West en trekker van het project binnen ‘Team Welzijn’. “De helft van de respondenten gaf aan er nooit over te spreken, een andere helft gaf aan niemand te kennen die mantelzorger is.” 

En dus werd de focusgroep – normaal gezien de volgende stap in het proces – afgevoerd. “We proberen het op te vangen met zo veel mogelijk één-op-één diepte-interviews om de noden van onze mantelzorgers gedetailleerd in kaart te brengen. En we gaan nog verder proberen te achterhalen wie allemaal mantelzorger is, want we hebben duidelijk nog werk voor de boeg.” 

“Ik had niet verwacht dat het taboe op mantelzorg zó groot zou zijn” 

We zyn allemoal bèrn 

Blijkbaar pakken we er in Vlaanderen niet graag mee uit dat we mantelzorg verlenen. Kelly hoort in de gesprekken die ze voert verschillende redenen. “We zyn allemoal bèrn, we zijn allemaal beren, zeker hier in de Westhoek. We willen een ander vooral niet tot last zijn en kunnen het allemaal wel zelf dragen. We zijn gegeneerd als we moeten vragen om van shift te wisselen, of iets vroeger van het werk moeten vertrekken. Maar als puntje bij paaltje komt, moeten we toch zorgen voor mekaar. Ook op het werk.” 

Extra verlof geen oplossing 

Uit de interviews kan Kelly voorlopig al enkele voorzichtige conclusies trekken. “Er is bij onze mantelzorgers een grote vraag naar informatie. Welke procedures bestaan er? Waar kunnen we terecht? Hoe moeten we handelen in welke situatie? Administratieve duidelijkheid en verlichting kunnen het verschil maken, net zoals een grotere bespreekbaarheid en een luisterend oor. Dat mensen gewoon eens hun verhaal kunnen doen, een diepe zucht slaken en zeggen ‘ah, dat had 

ik effe nodig’, is blijkbaar een grote nood. Als we die dingen kunnen waarmaken, zou het al geslaagd zijn. Maatregelen als extra verlofdagen zouden dan weer geen oplossing zijn. Die zaken komen nu bovendrijven, maar voor echte conclusies is het nog te vroeg.” 

Niet over één nacht ijs 

De eigenheid van de zorgsector maakt dat je niet over één nacht ijs kan gaan om mantelzorgvriendelijke maatregelen om te zetten in beleid en op te nemen in het arbeidsreglement. “De arbeidsorganisatie met specifieke uurroosters, afspraken over glijtijden en verlofstelsels kan flexibiliteit in de weg staan. Het is niet duidelijk of we op dat vlak iets kunnen betekenen voor mantelzorgers. Daarom bekijken we het heel ruim: informatievoorziening en een luisterend oor zijn minima die we willen implementeren. We spelen met het idee om mensen van de sociale dienst bij te scholen tot mantelzorgcoaches. Ze doen dat al voor patiënten, collega’s erbij nemen zou een logische stap zijn. We moeten natuurlijk rekening houden met hun draagkracht en we zullen alles ook voorleggen aan werknemersorganisaties, maar de voordelen zijn zo talrijk dat het minstens een serieuze poging waard is. De lasten van mantelzorg erkennen en ondersteuning aanreiken, kunnen mensen helpen om grip te krijgen op de situatie, wat bijdraagt aan hun gezondheid en welzijn op het werk. Dat leidt dan weer tot een hogere kwaliteit van zorg, want hoe beter een werknemer zich voelt, hoe beter werk die zal afleveren. En als werkgever is het natuurlijk mooie employer branding.” 

Communicatiecampagne 

Een mantelzorgvriendelijk beleid uitrollen is een nobel doel, maar daarmee maak je mantelzorg nog niet bespreekbaar. Kelly heeft ook daarvoor al plannen klaar. “We weten dat er in de buurt mantelzorgcafés georganiseerd worden. We gaan die organisaties aanspreken om samen te werken. En we hebben ook al ideeën voor recurrente communicatiecampagnes over mantelzorg via onze interne kanalen zoals de nieuwsbrief.” 

Balans werk-privé? 

Mantelzorg speelt zich af in de privésfeer van werknemers. Is het daarom wel aangewezen dat werkgevers zich daarin moeien? “We balanceren hier inderdaad op een hele dunne lijn”, beseft Kelly. “Maar als je als werkgever het verschil kan maken in het welzijn van je werknemer, vind ik dat je dat moet doen. Je hebt als werkgever een verantwoordelijkheid om gehoor te geven aan de noden van je werknemers en ervoor te zorgen dat ze zich ondersteund voelen. En daarbij moet je nu eenmaal kijken naar de persoon achter de werknemer.”