Het jaarlijkse schoolverlatersrapport van VDAB gaat na hoe goed de Vlaamse schoolverlaters uit verschillende opleidingen aansluiting vinden met de arbeidsmarkt. Concreet wordt onderzocht hoe groot het aandeel schoolverlaters is dat een jaar na schoolverlaten als werkzoekend is ingeschreven. Dit noemen we het werkzoekendenpercentage. Hoe groter dit aandeel of percentage, hoe moeizamer de aansluiting verloopt.
Het meest recente rapport van de VDAB keek naar de schoolverlaters van 2022 werden onderzocht. Hier leggen we de focus op schoolverlaters die opgeleid werden voor een job in de zorg- en welzijnssector.
Het werkzoekendenpercentage blijft laag
In 2022 verlieten 73.301 jongeren in Vlaanderen de school. Een jaar later - in juni 2023 - was slechts 6% van deze schoolverlaters als werkzoekend ingeschreven bij VDAB. Tussen de zomer van 2022 en de zomer van 2023 was de Vlaamse arbeidsmarkt nog steeds zeer krap en bood ze heel wat kansen aan jonge schoolverlaters op zoek naar werk.
Bijna 1 op de 5 van deze schoolverlaters betrad de arbeidsmarkt met een zorgdiploma op zak. Een jaar later was 3% van hen werkzoekend, een zeer laag percentage.
Hoe hoger geschoold, hoe minder werkzoekend
Een krappe arbeidsmarkt betekent voor een schoolverlater veel kansen op de arbeidsmarkt. Maar deze kansen zijn sterk afhankelijk van de scholingsgraad van de schoolverlater. Hoe hoger geschoold, hoe hoger en beter de jobkansen en hoe kleiner de kans om een jaar na schoolverlaten werkzoekend te zijn.
Van ongekwalificeerd naar een getuigschrift of diploma secundair onderwijs tot een diploma hoger onderwijs daalt het werkzoekendenaandeel van respectievelijk 21% naar 7% tot 2%.
Ongekwalificeerd de arbeidsmarkt betreden, is een slecht idee
Ongekwalificeerde schoolverlaters zijn jongeren die de school verlaten met maximaal een getuigschrift van de tweede graad van het secundair onderwijs. Voor 2022 tellen we 6.905 ongekwalificeerde schoolverlaters, een aandeel van 9% in de volledige schoolverlaterspopulatie. Het werkzoekendenpercentage van deze schoolverlaters ligt in juni 2023 op 21%. Vergeleken met de afgelopen 10 rapporten is dit percentage relatief klein (In 2016 was dit nog 34%). De krappe arbeidsmarkt biedt ook aan deze schoolverlaters kansen. Toch gaat het over bijna 1.500 jongeren die een jaar na schoolverlaten als werkzoekend geregistreerd staan.
Schoolverlaters uit duaal leren scoren goed
Duaal leren is een relatief jong leertraject binnen het secundair onderwijs dat officieel is gestart in het schooljaar 2019-2020. Bij dit leersysteem ligt de focus grotendeels op werkplekleren en een beroepsgerichte vorming. De vakkennis en competenties die nodig zijn om een bepaald beroep te kunnen uitoefenen, vormen het uitgangspunt van elk duaal traject. Op die manier is elke duale leerling optimaal voorbereid op de arbeidsmarkt. Het globale werkzoekendenaandeel van schoolverlaters uit een duale opleiding ligt dan ook laag, op 6%.
Let wel: de schoolverlatersaantallen liggen bij duaal leren nog relatief laag. In 2022 telden slechts 9 opleidingen 30 of meer schoolverlaters. Twee van deze opleidingen waren zorgopleidingen die opleidden tot zorgkundige en kinderbegeleider. Beide scoorden met een werkzoekendenaandeel van respectievelijk 3% en 2% zeer goed.
Een specialisatiejaar in het secundair onderwijs faciliteert de opstap naar werk
Tijdens een specialisatiejaar, op het niveau van beroepssecundair (BSO) en technisch secundair onderwijs (TSO), kan een leerling zich verder bekwamen in een bepaald vakgebied en werkervaring opdoen. De leerling is daardoor beter voorbereid op de arbeidsmarkt, wat zorgt voor een betere aansluiting op de vraag van werkgevers. Het werkzoekendenpercentage van schoolverlaters uit een 7de jaar ligt dan ook beduidend lager dan dat van schoolverlaters die na het 6de jaar de arbeidsmarkt betreden.
Vooral bij de zorgopleidingen binnen het BSO met een focus op persoonlijke zorg merken we dat een specialisatiejaar een duidelijke meerwaarde biedt op de arbeidsmarkt. Schoolverlaters uit de 6-jarige opleiding Verzorging halen een werkzoekendenpercentage van 12%, terwijl schoolverlaters uit de 7-jarige opleidingen Thuis- en bejaardenzorg en Kinderzorg gemiddeld een werkzoekendenpercentage van 4% halen. Dat is maar liefst 8 procentpunt verschil.
Bij BSO-opleidingen met een focus op logistieke zorgondersteuning zoals Organisatiehulp (6j) en Organisatie-assistentie (7j) zien we ook een lager werkzoekendenpercentage bij de 7-jarige opleiding vergeleken met de 6-jarige opleiding: respectievelijk 15% en 10%. Een specialisatiejaar is dus ook hier een meerwaarde, al moet gezegd worden dat de werkzoekendenaandelen beduidend hoger liggen vergeleken met BSO-opleidingen met een focus op persoonlijke zorg.
Ook in het technisch secundair onderwijs zien we een meerwaarde van een specialisatiejaar bij de opleidingen die opleiden tot opvoeder-begeleiders. Schoolverlaters uit de 6-jarige opleiding Jeugd- en gehandicaptenzorg halen een werkzoekendenpercentage van 6%. De schoolverlaters uit de 7-jarige opleidingen Animatie in Ouderenzorg, Internaatswerking en Leefgroepenwerking halen daarentegen een gemiddeld werkzoekendenaandeel van amper 1%.
Een jammere zaak is wel dat in het TSO minder vaak voor een specialisatiejaar gekozen wordt. Slechts 13% van de schoolverlaters volgde een zevende jaar. In het BSO ligt het aandeel dat een specialisatiejaar volgde een pak hoger, meer bepaald op 80%.
Stop niet na een doorstroomopleiding
Nog te veel jongeren betreden de arbeidsmarkt met een diploma van een doorstroomopleiding als Sociale en technische wetenschappen. Zo’n algemene opleiding is echter vooral bedoeld als voorbereiding op het hoger onderwijs en leidt niet op tot een specifiek beroep. Een doorstroomopleiding biedt dan ook weinig directe tewerkstellingskansen. Dat is duidelijk te merken aan de werkzoekendenpercentages die doorgaans een stuk hoger liggen dan die van de arbeidsmarktgerichte opleidingen.
Zeker voor wie een beroep in de zorg- of welzijnssector ambieert, zijn vaak specifieke beroepscompetenties vereist. Deze vaardigheden verwerf je in een beroepsgerichte opleiding of via jarenlange werkervaring. Zelfs een gunstige economie en/of een krappe arbeidsmarkt kunnen het tekort aan specifieke beroepskennis en vaardigheden bij schoolverlaters met een diploma van een doorstroomopleiding niet volledig compenseren.
Hoger beroepsonderwijs (HBO5) is een goede laagdrempelige optie in het hoger onderwijs
De HBO5-opleidingen of graduaatsopleidingen zijn minder theoretisch opgevat en duren korter dan de professionele bacheloropleidingen. Hierdoor vormen zij voor veel jongeren een meer haalbare kaart op weg naar een hoger diploma.
Daarnaast zijn ze praktijkgericht en sterk gefocust op werkplekleren. Studenten krijgen de kans om in reële werkomstandigheden vaardigheden aan te leren en toe te passen. Graduaatsopleidingen beantwoorden daardoor sterk aan de vraag van de arbeidsmarkt, wat weerspiegeld wordt in een laag globaal werkzoekendenaandeel van 3%.
In de social-profitsector vinden gegradueerden vlot hun weg. Schoolverlaters die via een graduaatsopleiding werden opgeleid tot verpleegkundige, orthopedagoog of sociaal-cultureel werker haalden werkzoekendenpercentages van respectievelijk 0,4%, 2% en 3%. Voor pas afgestudeerde graduaten in het maatschappelijk werk verliep de overgang naar de arbeidsmarkt iets moeizamer. Zij haalden een werkzoekendenaandeel van 6%. Waarschijnlijk speelt de concurrentie van de grote groep hoger opgeleide bachelors in het sociaal werk hier een rol.
Schoolverlaters met een professioneel bachelor- of masterdiploma doen het zeer goed
Schoolverlaters die de arbeidsmarkt betreden met een professioneel bachelor- of masterdiploma halen een gemiddeld werkzoekendenaandeel van 2%. Binnen deze studieniveaus scoren de meeste opleidingen goed, zeker als ze gerelateerd zijn aan STEM of zorg.
De verdere digitalisering van de maatschappij en de toenemende technologische ontwikkelingen zorgen ervoor dat de vraag naar hoogopgeleide STEM-profielen hoog blijft. Daarnaast zorgen de vergrijzing en de complexer wordende samenleving voor een hogere zorgnood. Pas afgestudeerde zorg- en welzijnsprofessionals zoals artsen, verpleegkundigen, orthopedagogen, sociaal werkers en ergotherapeuten vinden dan ook zeer vlot aansluiting met de arbeidsmarkt. En dat zal in de toekomst niet snel veranderen.
Infographic
Met welke opleiding vind je vlot een job? Hoe belangrijk is een diploma? Wat zijn de belangrijkste cijfers? Dat zie je in één oogopslag in de infografiek.
Schoolverlaters krijgen veel kansen op onze krappe arbeidsmarkt. Zeker schoolverlaters met een diploma in gezondheid en welzijn. Hoe hoger het diploma, hoe hoger en beter de kansen. Jongeren die geen hoger onderwijs ambiëren, doen wel best al enige werkervaring op tijdens de secundaire studiejaren. Dit kan via duaal leren of via stages tijdens een specialisatiejaar. Elke vorm van werkervaring biedt een meerwaarde op de arbeidsmarkt en versterkt de tewerkstellingskansen van onze schoolverlaters in het eerste jaar van hun professionele loopbaan.
