In een lerend netwerk wisselen de onthaalouders intensief kennis en ervaringen uit.
UPDATE 2018 - Deze case kreeg een update in 2018. Lees onderaan hoe het project na 5 jaar werd geëvalueerd.
In een lerend netwerk wisselen de onthaalouders van 't Ballonneke intensief kennis en ervaringen uit.
‘We ervaren dit als een krachtige leervorm. Tegelijk werk je ook aan de binding van de onthaalouders met elkaar en met de organisatie. Eventuele vragen of problemen komen nu veel sneller tot bij ons’, vertelt Wendy Cleys, coördinator van de dienst onthaalouders van vzw ’t Ballonneke. ‘Factoren die bijdroegen tot succes zijn heldere doelstellingen, goede afspraken, een stabiele groep en werken met een reflectieverslag. Een nadeel van een lerend netwerk is dat het erg tijdsintensief is.’
Vzw ’t Ballonneke is gelegen in Melsele en omhelst twee kinderdagverblijven, een netwerk van 41 onthaalouders en acht diensten voor buitenschoolse kinderopvang. Meer dan 400 baby’s en jonge kinderen kunnen er dagelijks terecht in de veilige handen van 100 medewerkers (inclusief de onthaalouders).
Aanleiding: verder bouwen op positieve ervaringen
De dienst voor onthaalouders vzw ’t Ballonneke uit Melsele stapte in een piloottraject rond lerende netwerken. Dit traject werd begeleid door CEGO (Centrum ErvaringsGericht Onderwijs) en VBJK (Vernieuwing in de Basisvoorzieningen voor Jonge Kinderen). Wendy Cleys begeleidde het lerend netwerk van onthaalouders.
‘We hadden reeds goede ervaringen met een interactieve vorm van leren in een netwerk. Elke startende onthaalouder doorloopt bij ons een traject van 1,5 jaar waarbij we maandelijks een thema bespreken in groep. We wilden hier verder mee aan de slag’, vertelt Wendy. Tijdens de halfjaarlijkse infovergadering van september 2011 lanceerde ze een oproep voor een lerend netwerk. Negen van de toen zesendertig onthaalouders meldden zich aan.
Opstart: doelstellingen definiëren
Wendy: ‘We kozen als thema de pedagogische principes en de concrete vertaling daarvan doorheen alle aspecten van de kinderopvang: onthaalmoment, speelmoment, eetmoment, rustmoment... In ons geval hebben wij dit thema van boven uit gestuurd. We spraken ook een einddoel af: we zouden werkinstructies maken waarin de pedagogische visie geconcretiseerd werd. Bijvoorbeeld rond het eetmoment gaat het dan over vragen als ‘Laat ik de peuters zelf opscheppen, en vanaf wanneer?’ of ‘Wanneer schakel ik over van eten in de relax naar eten in een stoel of triptrap?’ Binnenkort kunnen andere onthaalouders de concrete vertaling van de pedagogische principes online raadplegen.
"We spraken ook een einddoel af: we zouden werkinstructies maken waarin de pedagogische visie geconcretiseerd werd."
Verloop van het lerend netwerk: goede afspraken zijn belangrijk
Het lerend netwerk kwam uiteindelijk acht keer samen in de loop van 2012, twee keer meer dan oorspronkelijk gepland. In 2013 volgden nog vier bijeenkomsten om de visieteksten die ze samen uitwerkten, te valideren. ‘Bij de start van het lerend netwerk is er voldoende tijd nodig om het thema te bepalen en helder te krijgen. Goede afspraken maken is eveneens belangrijk, zoals over het bewaren van de privacy, het binnenskamers houden van wat er werd besproken. We brachten ook enkele gesprekstechnische vaardigheden onder de aandacht, zoals elkaar niet onderbreken en bij het thema blijven’, vertelt Wendy.`
Elkaar uitdagen brengt diepgang
Wendy: ‘Onthaalouders worden sterker door een lerend netwerk. Ze dagen elkaar uit en moedigen elkaar aan om zaken uit te proberen, zoals samen eten met de kindjes. Dit brengt diepgang in hun werking. De deelnemers smeden banden met elkaar waarop ze later kunnen terugvallen. Voor de organisatie is de ervaring ook heel waardevol: het lerend netwerk zorgde voor een betere binding met onze organisatie. De deelnemende onthaalouders komen nu makkelijker bij mij om iets aan te kaarten of even te overleggen. Ik ken hen beter en ze zien me meer als een vertrouwenspersoon dan wanneer ze me enkel kennen van huisbezoeken waar ik ook een controlerende rol opneem.’
"Onthaalouders worden sterker door een lerend netwerk. Ze dagen elkaar uit en moedigen elkaar aan om zaken uit te proberen, zoals samen eten met de kindjes."
Coachen in plaats van sturen is uitdaging voor de begeleider
‘Als leidinggevende was voor mij de grote uitdaging om steeds minder sturend te werken en meer een coach voor het proces te worden. In het begin zat ik in het midden van de tafel maar doorheen het traject schoof ik op naar de zijkant. Dat was mogelijk omdat de deelnemers zelf de bijeenkomsten in handen namen: iedereen bereidde telkens het thema voor, iemand nam verslag, een ander bewaakte de tijd, nog een ander zorgde voor versnaperingen. Het gaf mij heel veel vertrouwen in de talenten van de groepsleden’, vertelt Wendy. 'Naarmate het vertrouwen tussen de deelnemers groeide, namen de onthaalouders actiever deel aan de discussies.'
Grenzen afbakenen is een aandachtspunt
Goed de grenzen afbakenen tijdens een lerend netwerk zorgt ervoor dat de bijeenkomsten niet verzanden in een theekransje. ‘Zowel thematisch, tijdsmatig als in termen van bevoegdheden werden er afspraken gemaakt en bewaakten we de grenzen’ benadrukt Wendy. Of vzw ’t Ballonneke nog opnieuw zou starten met een lerend netwerk? ‘Dat zouden we wel willen, maar een lerend netwerk is erg tijdsintensief. Als we geen extra ondersteuning krijgen van de subsidiërende overheid, kunnen we het niet opnieuw doen.’
"Als we geen extra ondersteuning krijgen van de subsidiërende overheid, kunnen we het niet opnieuw doen."
Succesfactoren: beperkte en stabiele groep en reflectieverslag
Wendy: ‘De groep mag niet te groot zijn om iedereen voldoende aan bod te laten komen en voldoende diepgang te creëren. Zeven à negen mensen zijn ideaal. Belangrijk is dat de groep stabiel blijft tijdens het proces; anders moet je telkens opnieuw de afspraken herhalen en vertrouwen opbouwen. Werken met een reflectieverslag is zeker een aanrader. Daarin wordt bij elke deelnemer via vragen gepolst naar haar leerproces en beleving. Dit verdiept de leerervaring en maakt het mogelijk voor om kort op de bal bij te sturen. Bij de start van elke bijeenkomst bespraken we een samenvatting van de reflectieverslagen. We passen het werken met reflectieverslagen nu ook toe op andere vormingen.’
"Werken met een reflectieverslag verdiept de leerervaring en maakt het mogelijk voor om kort op de bal bij te sturen."
Geëngageerde groep onthaalouders
Een belangrijke succesfactor voor een lerend netwerk is het engagement van de deelnemers. ‘We hebben een zeer gemotiveerde ploeg onthaalouders. De deelnemers zetten zich tijdens en tussen de sessies volledig in. Zo’n lerend netwerk vraagt wel wat: regelmatig avondwerk, telkens een voorbereiding en het invullen van het reflectieverslag. En dat allemaal op vrijwillige basis! Ook in de eindfase, nu de visieteksten op papier staan, verwachten we dat iedereen alles naleest en becommentariëert. Dat loopt goed en we zijn echt heel blij met zoveel engagement.’
Nog verder lezen over het ESF-project 'Onthaalouders sterker maken'? Klik dan door naar het artikel 'Een lerend netwerk opstarten bij onthaalouders' van Bart Declercq.
Update 2018
Deze case werd op onze website gezet in 2013. In 2018 peilden we naar het succes op de lange termijn en naar eventuele aanpassingen aan het project.
We werken nog steeds met een lerend netwerk. Het zijn vooral de startende onthaalouders die extra gemotiveerd worden om mee te doen, maar ook onze andere onthaalouders kunnen altijd aansluiten als ze interesse hebben voor het thema. We hebben nu bijeenkomsten om de 2 maanden.
Voor elke bijeenkomst krijgen ze een opdracht en de resultaten bespreken we in de groep, naast de visie van onze werking. We ondervinden nog altijd de voordelen van deze manier van werken! Onthaalouders en verantwoordelijke leren elkaar op deze manier beter kennen, onthaalouders weten ook beter wat er van hen verwacht wordt, de deelnemers leren elkaar kennen en dit vormt een mooie basis voor collegialiteit en vriendschappen!
Wendy Cleys, dienstverantwoordelijke Het Ballonneke
