Cliënten wekelijks opbellen via een tablet vormt een nieuwe troef om de kwaliteit van gezinszorg te verhogen, zeggen Evelyn de Kesel van i-mens en Ewout Vanormelingen van koepelorganisatie Zorggezind. Vooral de psychosociale ondersteuning van cliënten zou wel varen bij die hybride gezinszorg. “We hopen dat mensen door tablets langer thuis kunnen wonen.”
De coronacrisis: een bron van innovatie. Tijdens de pandemie gaf i-mens zestig cliënten een tablet om in verbinding te blijven met hun familie en de wereld. Van daaruit groeide het idee voor hybride gezinszorg: een kans voor verzorgenden om digitale ondersteuning te bieden? Samen met Familiehulp startte i-mens een proefproject op. Positieve bevindingen trokken de aandacht van Zorggezind en Zorgband Leie & Schelde, en samen klopten ze met het idee aan bij de overheid. Subsidies volgden en vandaag gaat het project de laatste fase in. “Die van validatie en implementatie. Hopelijk kunnen we tegen 2025 alles afronden en meteen een doorstart maken met een kant-en-klaar pakket voor geïnteresseerde diensten voor gezinszorg: ‘Dit is hybride gezinszorg, dit is de regelgeving en zo kan je ermee aan de slag’.”
Wat houdt hybride gezinszorg precies in?
Evelyn: “Dat is zorg aan huis aangevuld met zorg op afstand, in dit geval via een sterk vereenvoudigde tablet die persoonlijk bij cliënten thuis wordt geïnstalleerd. Een zorgverlener toont hoe die werkt en probeert het samen met de cliënt uit, zodat die het echt in de vingers krijgt – we noemen dat een ‘warme installatie’. Daarna houdt de zorg op afstand wekelijkse zorggesprekken tussen cliënt en verzorgenden in, naast de reguliere zorg aan huis. Die gesprekken gebeuren over de grenzen van de organisaties heen, wat best uniek is. We zien het eigenlijk als een soort digitaal deurtje dat we installeren bij cliënten die digitaal niet volledig mee zijn. Familie, mantelzorgers of andere organisaties – de mutualiteiten bijvoorbeeld – zouden ook aan dat deurtje kunnen kloppen. De bedoeling is mensen versterken in hun dagelijks leven en hen psychosociaal nog beter ondersteunen zodat ze onder andere langer thuis kunnen blijven wonen. We hebben het de afgelopen tijd uitgetest bij zo’n tachtig cliënten en de reacties zijn heel positief, ook van verzorgenden.”
Hoe draagt die werkwijze bij aan meer kwalitatieve gezinszorg?
Ewout: “Hybride gezinszorg op deze manier toepassen biedt in eerste instantie een antwoord op eenzaamheid. Een belletje kan mensen hun dag breken, en daardoor moet je niet meer specifiek elke dag langsgaan. Het laat ons toe om cliënten beter op te volgen en de vinger aan de pols te houden. Bovendien kan de tablet een opstap zijn om mensen weer te socialiseren doordat ze digitale skills aanleren. Ze kunnen de tablet ook gebruiken voor allerlei andere zaken dan bellen met onze verzorgenden. Denk maar aan spelletjes spelen, het nieuws volgen, contact zoeken met vergeten vrienden, dingen opzoeken…”
Evelyn: “De deelnemende cliënten beoordeelden de tablet uitzonderlijk goed. Een op de drie belde met eigen familie en mantelzorg, dat is fijn om te zien. Door er zo frequent mee bezig te zijn, kunnen ze er hoe langer hoe beter mee overweg en staan ze digitaal sterker. En zoals Ewout zegt: de fun-factor is niet te onderschatten om cliënten gemotiveerd te houden om met de tablet te werken.”
Ewout: “Een ander mooi neveneffect is dat het werk voor verzorgenden behapbaar blijft en werkgevers aangepast werk kunnen aanbieden. Mensen die minder werkten omdat de fysieke druk te hoog lag, gaven aan op deze manier wel weer meer uren te willen werken. In tijden van arbeidskrapte is dat weer een stukje van de puzzel. Die verschuiving in personeelsinzet sectoraal uitrollen, zal zeker niet het volledige probleem oplossen, maar alle beetjes helpen.”
Evelyn: “Moet gezegd: die efficiëntiewinsten nemen we niet actief mee in ons project, op die manier kijken we er niet naar. We onderzoeken onder andere hoe we psychosociale zorgdoelen beter kunnen ondersteunen. Maar als mensen op die manier extra uren willen doen, des te beter. Zonder hybride gezinszorg is dat ondenkbaar.”
Ewout: “Het potentieel van digitale tools wordt in de zorgsector nog onderbenut. En dat terwijl ze zo veel voordelen bieden.”
Het project bevindt zich in de laatste fase. Wat moet er nu nog gebeuren om het volledig te implementeren?
Evelyn: “Omdat de financiering van de overheid binnenkort stopt, zijn we op dit moment de huidige deelnemende cliënten van een gratis naar een betalend systeem aan het overschakelen. Dat is het grootste vraagstuk: hoe kunnen we het betaalbaar maken? Daarna gaan we de hybride gezinszorg opschalen binnen onze eigen organisaties. Eens we orde op zaken hebben, zetten we deur weer open om nieuwe organisaties via Zorggezind toe te laten in het project.”
Ewout: “We zijn ook bezig met het concept voor het vervolgtraject te finetunen: hoe zetten we verzorgenden in? Wie moeten die verzorgenden zijn? Blijft het dienstoverschrijdend?”
Evelyn: “Zoals ik al zei, het is best uniek dat we over organisatiegrenzen heen samenwerken. Verzorgenden van i-mens, Familiehulp en Zorgband Leie en Schelde staan elkaars cliënten digitaal bij. Heel dat ecosysteem vraagt best wat plan-, denk- en administratiewerk. Daarom gaan we nu een teamcoach in het project aan boord nemen om dat stukje diepgaander uit te werken en ervoor te zorgen dat teams niet in hun aparte ‘silo’s’ blijven zitten, maar echt samenwerken.”
Ewout: “Zulke stappen moeten we nog onderzoeken, samen met de regelgeving: de Vlaamse overheid wil zorggaranties in ruil voor subsidies. Naar ons gevoel past hybride gezinszorg in het huidige wetgevende kader, als extra aanbod, maar misschien moet er nieuwe wetgeving komen. Daarover buigt een werkgroep zich.”
Evelyn: “Het is gezinszorg. Of het nu op afstand is, of aan huis. Maar ik snap ook wel dat de overheid garanties wil over de meerwaarde die beeldbellen creëert. Als dat alles achter de rug is, kunnen we hopelijk tegen het einde van het project een draaiboek neerleggen waarop nieuwe organisaties makkelijk kunnen instappen.”
Projecten rond zorgpaden voor diabetespatiënten, vertaalsoftware… Bij i-mens, Evelyn, zijn jullie niet aan je proefstuk toe met weer een innovatief project. Waarom vinden jullie het zo belangrijk om daarin een voortrekkersrol te nemen?
Evelyn: “Als je niet onderzoekt hoe je zorg nog kwalitatiever kan maken, word je al snel de dinosaurus van de sector. We staan voor veel uitdagingen, dus hebben we veel oplossingen nodig. Daarom is het belangrijk om processen constant kritisch te bekijken: hoe kunnen we beter, efficiënter werken?”
Ewout: “Als Zorggezind nemen we daarbij een ondersteunende rol op. Merken we dat een van onze leden een goede tool in handen heeft, dan scharen we ons achter hen om te faciliteren vanop de zijlijn. We denken mee na en indien nodig geven we advies over de regelgeving, integratie, enzovoort.
Evelyn: “In de adviesgroep en de beleidsgroep vormt Zorggezind een belangrijke partner, en ook als platform om hybride gezinszorg ruimer in de sector te verspreiden. We zien het groots, als iets wat sectorbreed gedragen kan worden.”
Ewout: “We bouwen aan een draagvlak. Er staan al heel wat diensten klaar om mee op de kar te springen. Het is mooi om te zien hoe de drie kernpartners – i-mens, Familiehulp en Zorgband Leie & Schelde – een instrument voor de hele sector klaarstomen. Als we zorg in zo hoog mogelijke kwaliteit willen blijven aanbieden, is dat de manier om innovatie te laten slagen: het op de juiste manier en het juiste moment verder uitrollen.”
