Bart Moens is docent en onderzoeker aan de Odisee Hogeschool in Brussel, gespecialiseerd in inclusie. Hij wordt door HRwijs vaak ingeschakeld als docent voor opleidingen. Hij schreef voor ons deze bijdrage over zijn nieuwe boek 'Waarom diversiteit winst brengt'.
In veel organisaties wordt inclusie gelegitimeerd met het argument dat diversiteit loont: een divers personeelsbestand zou innovatie stimuleren, besluitvorming verbeteren en de resultaten verhogen. Daarbij wordt vaak verwezen naar rapporten van consultancybedrijven als McKinsey, BCG en Deloitte. Wetenschappelijke studies schetsen echter een gemengd beeld: diversiteit kan positieve, negatieve of helemaal geen effecten hebben op prestaties. Diversiteit op zich leidt dus niet automatisch tot betere resultaten. Het verschil wordt vooral bepaald door de context, en in het bijzonder door de mate waarin medewerkers een sense of belonging ervaren.
Belonging: een basisbehoefte
Het woord be-longing klinkt als een samenvoeging van being en longing: ‘zijn’ en ‘verlangen’. Het verwijst naar het diepmenselijke verlangen om erbij te horen, zonder de eigenheid te hoeven opgeven of verbergen.
Het gevoel erbij te horen is essentieel voor het welzijn van mensen. Dat blijkt vooral uit de gevolgen van buitensluiting: zelfs een korte ervaring van afwijzing kan al leiden tot zelftwijfel en een negatiever zelfbeeld. Neurowetenschappelijk onderzoek toont bovendien dat sociale pijn dezelfde hersengebieden activeert als fysieke pijn. Vanuit evolutionair perspectief is dat begrijpelijk. De mens is van nature een sociaal wezen en kan noch lichamelijk noch emotioneel overleven zonder samenwerking en contact met anderen.
Inclusie
In de organisatieliteratuur wordt belonging vooral besproken onder de noemer inclusie. Diversiteitsbeleid richt zich op het vergroten van diversiteit op de werkvloer en draait om het erkennen, accepteren en respecteren van verschillen. Inclusie gaat echter verder dan er eenvoudigweg ‘mogen’ zijn. Het betekent dat medewerkers er daadwerkelijk bij horen, erkend worden als volwaardige leden en de ruimte krijgen om hun eigenheid te behouden.
Erbij horen is belangrijk, maar onvoldoende. Om een sense of belonging te ervaren, moeten medewerkers óók het gevoel hebben dat zij:
- worden gewaardeerd en gerespecteerd, zowel om wie zij zijn als om wat zij bijdragen;
- worden gezien als competente en betrouwbare leden van de groep;
- ruimte krijgen om actief deel te nemen aan samenwerking en besluitvorming.
Een sense of belonging ontstaat niet vanzelf, maar is het resultaat van inclusief gedrag in alle lagen van de organisatie. Leiders zetten samen met medewerkers een duidelijke koers uit en scheppen een kader waarbinnen inclusie concreet vorm krijgt. HR vertaalt deze visie in beleid en praktische instrumenten en ondersteunt de implementatie. Medewerkers en leidinggevenden stemmen hun gedrag af op de inclusiedoelen en maken de waarden van inclusie zichtbaar in het dagelijkse werk.
Investeren in inclusie loont. Onderzoek laat zien dat belonging positieve effecten heeft op zowel individueel als groepsniveau: medewerkers ervaren meer werktevredenheid, welzijn en betrokkenheid, terwijl teams beter presteren, innovatiever zijn en effectiever samenwerken. Samen draagt dit bij aan sterkere organisatieprestaties.
Belonging: een mensenrecht
Belonging is echter meer dan een middel om prestaties te verbeteren. Belonging is een mensenrecht, omdat het raakt aan de kern van menselijke waardigheid, gelijkheid en participatie. Internationale verdragen, zoals de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, erkennen het recht op arbeid, maatschappelijke deelname en gelijke behandeling.
Dit recht beperkt zich niet tot wie al een baan heeft. Juist mensen die vandaag geen of moeilijk toegang vinden tot werk worden structureel uitgesloten van de kansen die arbeid biedt op erkenning, verbondenheid en participatie. Werkgevers dragen hierin een duidelijke verantwoordelijkheid en zelfs een morele plicht, omdat hun keuzes bepalen wie toegang krijgt tot werk en wie buitengesloten blijft. Inclusie gaat daarom verder dan het bevorderen van belonging bij huidige medewerkers: het vraagt ook om het actief wegnemen van drempels en het scheppen van reële tewerkstellingskansen voor wie vandaag nog geen plaats vindt. Alleen zo kan belonging – als basisbehoefte én als mensenrecht – voor iedereen werkelijkheid worden.
Meer weten?
Mijn boek Waarom diversiteit winst brengt toont hoe belonging in de praktijk vorm krijgt en biedt concrete handvatten voor leiders, HR-professionals, leidinggevenden en medewerkers om samen te bouwen aan een inclusieve organisatie en een rechtvaardige samenleving. Het boek combineert wetenschappelijke inzichten met praktische voorbeelden en biedt richting voor iedereen die inclusie wil vertalen naar het dagelijks werk.
Het boek is verschenen bij Owl Press (ISBN: 9789493429550).
• Aantal pagina's: 216
• Prijs: 34,99 euro
• Verkrijgbaar via: de uitgever of de (online) boekhandel.
Boekenclub
Wil je in gesprek gaan met de auteur en andere professionals uit sociale ondernemingen over de thema’s uit het boek? Neem dan deel aan de boekenclub van HRwijs! Je krijgt de kans om je vragen rond inclusie en het boek met Bart en de andere deelnemers te bespreken.
Plaats van afspraak is Verso, Kunstlaan 27 in Brussel (15 minuten van Centraal Station) op vrijdag 12/12 van 9.30 tot 11.30.
Als je deelneemt kan je trouwens het boek aankopen met €10 korting!
