Een inclusieve mindset zit in het DNA van WISPER verweven

Alexandra Meijer is al 10 jaar coördinator bij WISPER. Ze heeft jarenlange ervaring als choreograaf, danseres en docent. WISPER is een landelijke organisatie voor actieve kunsteducatie. De meeste cursussen vinden plaats in Antwerpen, Gent en Leuven.

Actieve kunsteducatie leer je door actief bezig te zijn. De focus ligt op de groepsdynamiek waarbij niet enkel de docent voor de groep staat om de technieken aan te leren. Het draait eerder om een groep mensen die gezamenlijk van elkaar leert, ongeacht niveauverschillen of cultuurinterpretaties, en die zelf hun leertraject vormgeeft op basis van die interactie. De docent stimuleert dat groepsproces en stelt zich daarin ook als verbindende persoon op.

WISPER gebruikt een eigen werkmethode voor kunsteducatie. Deze methodiek vraagt van de docent een andere benadering dan een klassieke lesaanpak. Veiligheid is daarbij cruciaal. Deelnemers kunnen volledig artistiek experimenteren wanneer ze zich op hun gemak voelen en zich vertrouwd voelen in een groep. Alexandra benadrukt: “Het is pas als je je veilig voelt dat je uitdagingen aangaat en out of the box denkt.”

Leren en groeien

Voor WISPER betekent inclusie samenwerken, uitwisselen, zien en erkennen van verschillen, samen leren en groeien. “We streven ernaar dat iedereen een mindset ontwikkelt waarin diversiteit als een meerwaarde wordt gezien, wat niet altijd vanzelfsprekend is. Dat houdt in dat we van onze docenten verwachten dat ze zich bewust zijn van hun eigen referentiekader en bereid zijn dit voortdurend te verbreden, in vraag te stellen en aan te vullen met elke ervaring die ze opdoen.” stelt Alexandra.

In de vorige beleidsperiode stelden ze bij WISPER vast dat ze explicieter op de inclusieve mindset moesten inzetten. Als gevolg daarvan hebben ze hun missie herzien en herschreven. Het engagement richt zich nu op het wegwerken van participatiedrempels. “We willen ervoor zorgen dat iedereen wordt uitgenodigd om deel te nemen aan onze activiteiten, zowel als deelnemer, docent en als vormgever van ons cursusaanbod.”

“Zo spraken we in het vorige beleidsplan de wens uit om te experimenteren met inclusie. We definieerden drie doelgroepen voor wie we extra inspanningen willen leveren: mensen met een cultureel diverse achtergrond, jongvolwassenen (de gemiddelde leeftijd van ons publiek is 39 jaar) en mensen in een kwetsbare leefsituatie.” De laatste groep is vrij breed en omvat zowel mensen in financiële armoede als kansarmoede. Soms zijn er mensen die net te veel verdienen om in aanmerking te komen voor het kansentarief. Zij kunnen helaas geen cursussen volgen. De organisatie werkt aan een oplossing voor deze groep mensen.

In de vorige beleidsperiode is WISPER partnerschappen aangegaan, zoals met de conversatiegroepen van de dienst diversiteit en inclusie van de stad Leuven. Het bouwen van duurzame samenwerkingen vraagt toewijding en een investering in tijd en betrokkenheid.

Artistieke taal inspireert

Het is heel waardevol om diverse culturen, verschillende referentiekaders en nieuwe ideeën binnen de kunsteducatie te integreren. Kunst vormt een krachtig medium. Gesproken taal is ook niet altijd noodzakelijk, zoals bij dans. Bovendien toont dans ook een diversiteit aan bewegingsvormen.

“Afrikaanse dans bijvoorbeeld kenmerkt zich vaak door een openheid en minder remmingen in het lichaam. Het is verrijkend om rechtstreeks vanuit die bewegingen de dialoog aan te gaan. Muziek vertoont melodieën die in diverse culturen terugkomen. Totaal verschillende klankenkaders bieden ook een onschatbare verrijking. De artistieke taal die we spreken is zowel drempelverlagend als een inspiratiebron voor ons.”

Breed publiek

Het team Breed publiek bestaat uit drie medewerkers. Zij gaan samenwerkingen aan, bouwen partnerschappen op en breiden het netwerk van WISPER uit. Op een outreachende manier detecteren ze groepen en noden door veel tijd door te brengen in buurthuizen, zoals Amal in Gent. Daar observeren ze de aanwezigen, verkennen hun interesses en behoeften, en onderzoeken of WISPER daarin een rol kan spelen.

“Heel concreet: een groep mensen wilde graag samen zingen. Als antwoord op die vraag zijn buurtkoren opgezet. Deze koren staan open voor alle buurtbewoners, ook voor de deelnemers van andere cursussen bij WISPER. Ze vinden maandelijks plaats en zijn gratis toegankelijk” illustreert Alexandra.

Andere organisaties, zoals Djapo, pikken daarop in. Ze brengen ook tolken mee. Op dit moment is er maandelijks een groep van een 30-tal personen in Gent en Leuven die samen zingen, zowel in het Nederlands als in andere talen, zoals Arabisch. Samen maken ze muziek. De focus ligt op elkaar leren kennen, elkaar ontmoeten en elkaar samen verwelkomen.

Alexandra stelt: “Het team Breed publiek staat uiteraard in verbinding met de gehele organisatie. Binnen mijn rol als coördinator focus ik op een zo inclusief mogelijke rekrutering en selectie. Door een bootcamp van Hands-on Inclusion hebben we onze vacaturetekst volledig herzien. We zijn overgestapt naar sollicitatieformulieren, waarbij mensen geen cv hoeven in te dienen. Een motivatiebrief schrijven is ook niet voor iedereen even vanzelfsprekend. In plaats daarvan stellen we gerichte vragen die specifiek zijn voor de functie. Leeftijd en foto zijn geen vereisten. We vragen enkel naam, telefoonnummer en e-mailadres om contact op te nemen. Ons doel ligt op het gericht bevragen van ervaring en het screenen van kandidaten op basis van competenties.”

Alle educatieve medewerkers programmeren een aanbod cursussen, maar ze zijn ook actief op zoek naar freelance docenten. Binnen het docententeam ligt er een sterke focus op diversiteit. Er wordt actief gezocht naar inclusieve vertegenwoordiging van verschillende groepen zoals mensen van kleur, mensen met een beperking en mensen in kwetsbare leefsituaties.

Het team Breed publiek en de coördinator proberen zoveel mogelijk contacten uit het eigen netwerk door te geven. Bovendien is er binnen de programmering van WISPER een specifiek segment gericht op dat diverse publiek. Momenteel omvat dit proeflessen en introductiecursussen aan een zeer toegankelijk tarief bijvoorbeeld. Er zijn niet alleen cursussen op maat voor specifieke doelgroepen, maar ook binnen het reguliere aanbod is een breed scala aan laagdrempelige opties beschikbaar.

Voldoende representatief

“We willen vooral iedereen kansen geven. Dat is een uitdaging omdat het niet makkelijk meetbaar is. Tegelijkertijd is het niet onze intentie om dit meetbaar te maken, want dat bevestigt dat we mensen in hokjes plaatsen. Dat is iets waar we nog steeds mee worstelen.” geeft Alexandra aan.

“Wat ik merk in sollicitatieprocedures is dat het gebruik van formulieren goed werkt. Kandidaten geven positieve feedback en vinden het fijner om op die manier te solliciteren. Ze krijgen een beter inzicht in de functie terwijl ze de vragen beantwoorden.”

Door op die manier te rekruteren, spreekt WISPER een divers publiek aan. Bijvoorbeeld ook door expliciet te vermelden dat het dragen van een hoofddoek welkom is. Vooral in Antwerpen is dat vaak een struikelblok, waardoor mensen niet durven te solliciteren. “De feedback over ons sollicitatieproces is positief, maar binnen ons vaste team bij WISPER beseffen we dat we nog niet voldoende divers zijn. Hoewel we een goede balans hebben wat betreft gender en leeftijd, missen we diversiteit in achtergronden.”

Educatieve en artistieke bagage

Bij WISPER hebben ze verschillende profielen. Vooral de zoektocht naar educatieve profielen verloopt niet altijd even vlot. Die vereisen zowel een artistieke als een educatieve achtergrond. Bij sollicitaties vragen ze bijvoorbeeld aan de kandidaten om een les voor te bereiden. Vervolgens evalueren ze hoe methodisch de les is opgebouwd. Zijn de leerdoelstellingen daarin opgenomen? Of komen ze tijdens het gesprek achteraf aan bod?

De artistieke praktijk van een kandidaat is een heel subjectief gegeven. Hier draait het vooral om de actieve betrokkenheid bij kunst en creativiteit. Heeft de kandidaat bijvoorbeeld kennis van plekken in Antwerpen die de moeite waard zijn om met deelnemers te bezoeken? Heeft die persoon daar een netwerk? Dat zijn allemaal aspecten die kandidaten kunnen benoemen, zonder dat daar een formele of eenduidige verwachting van een traject achter schuilt.

Draagvlak

Het is echt belangrijk dat iedereen in het team het D&I-verhaal mee onderschrijft, wat ook inhoudt dat iedereen dat vooral zelf moet omzetten naar een werkbare vorm.

Alexandra: “Wat goed werkte, was om te vertrekken vanuit de interesses en dromen van het team, en vervolgens te onderzoeken hoe die te verbinden met inclusiviteit.”

“Inclusie is een integraal onderdeel van onze visie en zal ook in de toekomst verankerd blijven. Elke dag verwerven we meer expertise. We willen ook niet te star vasthouden aan vaste vormen. Je moet vooral durven veranderen als iets niet langer opportuun is of als er zich andere noden aandienen” vindt Alexandra.

Monitoring

Een van de strategische doelstellingen in het beleidsplan is het bereiken van een breder publiek. Uiteraard is daarbij ook aandacht voor een divers team en diverse docentenpool.

WISPER heeft een driesporentraject opgesteld. Het eerste spoor draait om kennismaking, waarbij ze actief andere plaatsen opzoeken, met zoveel mogelijk mensen in contact komen en daar outreachend werken. Het tweede spoor omvat het aanbieden van programma's binnen het standaardaanbod en op maat. Het derde spoor focust op opleiding.

“Opleiden van mensen die graag voor ons willen lesgeven en een andere achtergrond hebben bijvoorbeeld. Daarnaast proberen we ons bewustzijn te vergroten over ons eigen referentiekader en dat te verruimen. In ons beleid staat expliciet vermeld dat onze docentenpool voldoende diversiteit moet vertonen. Hoewel we leeftijd als een objectieve factor beschouwen, kijken we ook naar mensen met een diverse etnisch-culturele achtergrond” aldus Alexandra.

Partnerships

De kracht van WISPER ligt in het ontwerpen van een aanbod vanuit een specifieke nood. “Daardoor fungeren we vaak als inhoudelijke partner. Voor ons zijn de meest succesvolle partnerschappen partnerships met organisaties die een breed netwerk hebben en de doelgroep vertegenwoordigen, maar niet de expertise bezitten op het gebied van kunsteducatie.” Zo speelde bijvoorbeeld partner Djapo een cruciale rol in de ontwikkeling van het buurtkoor.

Een ander goed voorbeeld van een succesvolle samenwerking is die met Amal. “Wij hebben elkaar leren kennen en dan op vraag samengewerkt. Dat heeft geleid tot een meer structurele betrokkenheid waarbij zij ons regelmatig inschakelen voor initiatieven.”

“In onze buurt hebben we het project Zorgzaam Sint-Jansplein. Hoewel we nog niet veel gezamenlijke activiteiten hebben opgezet, erkennen we het belang van verbinding in de buurt. We streven naar partnerschappen op verschillende vlakken, zoals infrastructuur, communicatie en het afstemmen van het aanbod op de doelgroep.” vervolledigt Alexandra.

Elkaar bevragen en uitdagen

Binnen WISPER heerst er een sterke kunstgerichte mentaliteit. “Het is een omgeving waarin we elkaar voortdurend uitdagen en bevragen. Onze educatieve medewerkers bekijken bijvoorbeeld elkaars programma's twee keer per jaar en stellen elkaar allerlei waarom-vragen. Niet alleen uit interesse, maar ook om ideeën te gebruiken of nieuwe benaderingen te ontwikkelen.”

Alexandra licht verder toe: “We streven ernaar om sterk verbonden te zijn met de kunsten. Kunst fungeert als een plek die de maatschappij bevraagt. Onze taak omvat het observeren van de samenleving, het herkennen van behoeften en het formuleren van passende antwoorden. We ontvangen subsidie om vanuit deze benadering te werken, los van onze persoonlijke voorkeuren of vertrouwde terreinen. We zoeken steeds de frictie op.”

Next steps

WISPER ziet zeker veel groeipotentieel binnen het team, het netwerk van freelance docenten, het cursusaanbod en de deelnemers die ze kunnen bereiken. Het is echter belangrijk om dit stap voor stap aan te pakken. “Hoewel we deze groei zullen benadrukken in ons volgende beleidsplan, verwachten we niet onmiddellijk een verdubbeling van ons team of extra uitbreiding. Het is essentieel om een tempo aan te houden dat we goed kunnen hanteren zonder te overhaasten.”

Het vergt ook echt tijd om ervaring op te doen, kennis te delen en binnen je team daarmee aan de slag te gaan. “Het is al een uitdaging om drie verschillende doelgroepen te bedienen voor onze educatieve medewerkers. Het is van belang dat al deze aspecten geïntegreerd worden in ons aanbod, terwijl we tegelijkertijd specifieke inhoud bieden. De balans bewaren is van groot belang. Het moet oprecht en authentiek blijven, en we moeten ook onze eigen grenzen kennen binnen dit proces.” stelt Alexandra.

Advies

“Maak echt contact met de mensen. Zie het niet als een procedure, zie het niet als een model, zie het niet als een taak die je moet uitvoeren, maar als iets wat voortkomt uit een echte verbinding met mensen.”

“Het is geweldig om de verhalen van mensen te horen. Hun veerkracht na alles wat ze hebben meegemaakt is vaak bewonderenswaardig. Als je dergelijke verhalen hoort, geeft dat volgens mij een authentieke motivatie om betrokken te raken. Niet om slechts één individu vooruit te helpen, maar om een beeld te krijgen van wat er speelt en je persoonlijk aangesproken te voelen.” besluit Alexandra.

Foto © Javad Esmaeili