“Social profit toont dat het anders kan. Dat je ook producten en diensten kan leveren zonder dat alleen de financiële, maar ook de maatschappelijke winst primeert”, zegt Steven Vromman, milieuactivist en Low Impact Man. Dat is volgens hem het model van de toekomst, als we onze planeet niet verder onder druk willen zetten. “We staan op een kantelpunt, we moeten erdoor.”
Steven Vromman houdt sociale ondernemers een spiegel voor. Want voor alle bedrijven, ook sociale, geldt dat ze zich maar beter voorbereiden op de turbulente tijden die eraan zitten te komen.
Strengere milieunormen, duurzaamheidsrapporten, Sustainable Development Goals (SDG’s)… Volstaat dat niet?
Steven Vromman: “Tja, er zijn nog altijd ondernemers die menen dat de bezorgdheid voor het klimaat en het milieu overroepen is. Het besef dat het vijf na twaalf is, is belangrijker dan een strengere regelgeving. Wie wil, vindt altijd 1.001 argumenten om zelf geen verantwoordelijkheid te nemen: het is de schuld van de Chinezen of van de consument, de regering doet te weinig, enzovoort. Dat is al te gemakkelijk. De vraag die je moet stellen is: waarop heb ik als ondernemer invloed? Zijn de diensten die ik lever klimaatvriendelijk? Mijn producten? Het transport? De grondstoffen?”
“Veel ondernemers beginnen eraan met veel goede wil, maar kijken niet naar het grotere plaatje. Naar wat écht zinvolle acties zijn. Ze zullen misschien de individueel verpakte porties melk in de cafetaria vervangen door melk in flessen, terwijl er op een ander vlak veel grotere winsten te maken zijn.”
“Nog een tip: betrek zo veel mogelijk mensen. Eén duurzaamheidsverantwoordelijke die het maar moet oplossen, volstaat niet. Als die eenzijdig regels oplegt, krijg je een opstand. Laat de suggesties van de medewerkers zelf komen, vooral van mensen op de werkvloer. Zij zien vaak het best waar er nog winst te rapen valt. Als mensen voelen dat er naar hen geluisterd wordt, gaan ze sneller mee in het verhaal.”
Circulair DNA
“Het milieuverhaal is een sociaal verhaal en omgekeerd. Die link is belangrijk”
Dat zijn tips die voor alle ondernemingen gelden. Is er meer bewustzijn onder sociale ondernemers? De social profit werkt toch ook aan een betere wereld?
“Dat klopt. Voor sociale ondernemingen is rendabiliteit natuurlijk belangrijk, maar winst is doorgaans niet het hoogste doel. Voor veel andere bedrijven is dat wel het geval, desnoods ten koste van de mensen en het milieu. Dat geldt niet voor de social profit. Het milieuverhaal is trouwens een sociaal verhaal en omgekeerd. Die link is belangrijk. Gezonde lucht en minder stress hebben immers ook sociale voordelen.”
“Circulair ondernemen is vandaag een hype. Maar de eerste kringwinkels waren sociale-economiebedrijven. Het circulaire verhaal zit verweven in het DNA van veel sociale organisaties en maatwerkbedrijven. Ze vormen een voorbeeld voor veel andere, reguliere ondernemingen.”
Maar de milieunormen gelden voor alle bedrijven. Als er een koolstofbudget wordt opgelegd, moet er dan geen rekening gehouden worden met het sociale verhaal van ondernemingen? Dus misschien soepelere regels voor wie sociaal en maatschappelijk verantwoord werkt?
“In de wetgeving wordt geen nuance gemaakt. Dat zou nochtans een goede zaak zijn. Want grote bedrijven hebben vaker de juridische middelen om onder sommige verplichtingen uit te komen, terwijl een kleinere sociale organisatie die middelen niet heeft. Onze economie en het wetgevende kader zijn te veel gefocust op wat goed is voor het BNP, op groei, op de harde cijfers. Maar kijk eens naar hoeveel mensen in goed functionerende bedrijven te kampen krijgen met een burn-out? Het welzijn van de medewerkers is zeker even belangrijk als dat extra procentje van het BNP.”
De subsidies voor sociale ondernemingen en maatwerkbedrijven nemen af. De rendabiliteit wordt belangrijker. Hoe belangrijk is het klimaat als je als ondernemer denkt aan het overleven van je onderneming?
“Veel sectoren staan onder druk. Ze hebben moeite om personeel te vinden en moeten besparen. Ik kan heel goed begrijpen dat er andere kopzorgen zijn dan te voldoen aan milieunormen. We moeten daarvoor begrip tonen. Maar klimaatvriendelijk ondernemen kan ook een stukje van de oplossing zijn. De energiekost van een ziekenhuis is gigantisch. Als de energieprijzen stijgen, reageert het ziekenhuis daarop door misschien te investeren in zonne-energie of andere alternatieven.”
Naar een nieuwe wereld?
Voor Steven is een socialere, klimaatbewuste economie het model van de toekomst. Het harde kapitalisme kan niet standhouden als we de planeet willen redden. “De social profit laat zien dat je ook producten en diensten in een ander model kan leveren. Ecopower is een mooi voorbeeld van hoe het kan, een coöperatieve onderneming die hernieuwbare energieprojecten hier bij ons opzet. Ook de Kringwinkels hebben hun standvastigheid bewezen. Ook in voeding, mobiliteit en andere domeinen tonen nieuwe initiatieven dat je een economie kan laten draaien en tegelijkertijd rekening kan houden met het milieu, het klimaat én de mensen.”
“Maar de wetten van het kapitalisme zijn sterk. Kijk maar naar het gros van de reclameboodschappen, die zijn van klassieke bedrijven die uit zijn op winst. Ken je Fairphone? Een Nederlands merk van smartphones dat inzet op duurzaamheid en ethisch verkregen grondstoffen. Maar het zal nooit het reclamebudget hebben van Apple. Dat is typisch aan een transitieperiode: het oude model blijft dominant tot het gewoon niet meer goed functioneert. Pas dan krijgen nieuwe modellen ruimte om te groeien en het nieuwe mainstream te worden.”
Zitten we dan in een transitieperiode? Gaat onze huidige manier van ondernemen, van leven, van consumeren op de schop?
“We zitten in een transitieperiode, ja, maar we zullen niet rimpelloos overgaan naar een duurzame, circulaire economie. Ik wil geen doemdenker zijn, maar het zal nog slechter worden voor het verbetert. We staan op een kantelpunt en alle signalen staan op donkerrood. De klimaatverandering laat zich voelen, de biodiversiteit staat onder druk, de armoedecijfers gaan niet de goede kant op. Dat zorgt voor spanning, onzekerheid en polarisatie.”
“Verschillende crisissen komen samen en dat zijn steeds lastige momenten in de geschiedenis. Het is beter die veranderingen in de ogen te kijken dan te doen alsof er niets aan de hand is. We moeten erdoor, maar de oplossingen komen niet vanzelf: ze vergen een combinatie van mentaliteit en technologie. Er moeten nieuwe materiaal-, mobiliteit- en voedselsysteem komen. Het is moeilijk in te schatten hoeveel tijd dat vergt.”
De pizza van Remco
We merken vandaag al de gevolgen van de klimaatverandering. Maar toch is de sense of urgency er nog niet bij iedereen. Je schreef nog maar net een opiniestuk in de krant over Remco Evenepoel die reclame maakt voor een pizza.
“Ik heb inderdaad het gevoel dat er nog plekken zijn waar het klimaat helemaal geen thema vormt. In de topsport, bijvoorbeeld. Of de showbusiness en de grote festivals. Ook zij dragen een verantwoordelijkheid. Als Remco Evenepoel zou zeggen: "Laten we wat minder vlees eten”, dan zou dat veel meer indruk maken dan als ik dat zou doen.”
In zijn nieuwe boek ‘Hoop, een kompas voor turbulente tijden’ schetst Steven Vromman hoe je je kan voorbereiden op de schokken die er in onze maatschappij aan staan te komen. Als een humoristische survivalgids die ons meteen ook waarschuwt, dat niet alles op losse schroeven staat. Alvast één tip: als het drinkwater op is, spreek je voorraad bier en wijn aan. Dat deden ze in de middeleeuwen ook.
Ook op zoek naar een duurzaam duwtje in de rug? Bezoek ecoswitch.be!
