Sociale ondernemingen in de relance

Midden juli stelden beide comités hun rapport voor. Wat zijn de krachtlijnen? En wat is de rol van de sociale onderneming in het herstel? Verso vraagt het aan voorzitters Koenraad Debackere en Lieven Annemans, pikt er enkele kersen uit en legt – een deel van – de puzzel.

Economisch Relancecomité

Voorzitter: Koenraad Debackere
Experten: Wouter De Geest, Geert Noels, Stijn Baert, Marion Debruyne en Ans De Vos.
Titel van het rapport: Vlaanderen, welvarender, weerbaarder en wervender.

Een kans om te verbeteren en te vernieuwen

“De coronacrisis leert ons iets over zowel de kwetsbaarheid als de weerbaarheid van onze economie. Ik stel vast dat heel veel ondernemers en ondernemingen kijken naar nieuwe opportuniteiten en gebruik maken van de diverse overheidsmaatregelen om door de crisis te geraken. Aan de andere kant zijn er ook sectoren en ondernemingen die heel kwetsbaar zijn, vaak omdat fysieke nabijheid met de klant er heel belangrijk is: horeca, evenementen... Maar ook daar zie ik dat mensen nadenken over nieuwe businessmodellen, nieuwe manieren om de klant te benaderen. De crisis is een aanzet tot creativiteit en innovatie. Die prikkel willen we ook geven in ons economisch plan: we streven ernaar dat die weerbaarheid ook ontstaat door vernieuwing en innovatie.”

“Hetzelfde geldt voor sectoren zoals het onderwijs en de zorg. Als we zien hoe snel de ziekenhuizen in paraatheid gebracht werden, merken we ook daar een grote weerbaarheid. We kunnen bij de pakken blijven zitten en vaststellen dat het allemaal kommer en kwel is – en dat is het in zekere zin ook wel – maar beter is om deze situatie als een kans aan te grijpen om te verbeteren en te vernieuwen.”

5 keuzes voor een vitaler Vlaanderen

Het rapport belicht vanuit verschillende dimensies en lagen wat ons te doen staat om Vlaanderen welvarender, weerbaarder en wervender te maken. Het economische relancecomité bepleit vijf doorbraken, vijf keuzes om het momentum van de crisis aan te grijpen om fundamentele veranderingen in alle sectoren te bewerkstelligen:

1. Inzetten op de digitale economie.
2. Kiezen voor een circulaire, duurzame economie.
3. Vernieuwen en versterken van onze zorgeconomie.
4. Dynamiseren van de arbeidsmarkt: zorgen dat het spanningsveld tussen vraag en aanbod vermindert en de uitdaging van de flexibele loopbanen en werk-werk transities aanpakken.
5. Van Vlaanderen een permanent lerende samenleving maken: leren is werken, werken is leren.

Of zoals in het rapport wervend staat: werkend Vlaanderen, digitaal Vlaanderen, duurzaam Vlaanderen, zorgzaam Vlaanderen en lerend Vlaanderen.

"Sociale ondernemingen zijn een essentiële en noodzakelijk schakel in het ondernemerslandschap" - Koenraad Debackere

Noodzakelijke schakel

“Sociale ondernemingen zijn een essentiële en noodzakelijke schakel in het totale ondernemerschapslandschap. We weten ook dat die sociale ondernemingen een cruciale rol spelen in het zorggebeuren. Het zijn echte ondernemingen, wat betekent dat het initiatief om eigen modellen te ontwikkelen, eigen doelen na te jagen bij de ondernemingen zelf kan gelegd worden. Vandaar ons warm pleidooi: ondernemerschap is niet alleen iets wat zich afspeelt in een hypercompetitieve en commerciële internationale markt, maar ook iets wat zich afspeelt in de maatschappelijke sfeer en met andere ondernemingsvormen, denk aan coöperatieve structuren. Het is die rijkdom en schakering die ons economisch weefsel wendbaar en weerbaar maakt, en dat verdient de volle aandacht en de volle steun.

Ik denk dat het belangrijk is dat een organisatie zoals Verso – als vertegenwoordiger en associatie van sociale ondernemingen – mee zijn rol speelt in beleidsverband en ondernemingen helpt om te innoveren en ze alles wat nodig is om performant te zijn aanreikt.”

Innovatie in de zorg

“Ik verwijs naar onze economische invalshoek ‘zorgzaam Vlaanderen’. We hebben gezien hoe weerbaar en wendbaar die sector is, maar ook onder welke druk die komt te staan. We pleiten dan ook voor een integrale innovatie in die zorgsector (eerstelijnszorg, zorg voor ouderen, mantelzorg…). Vraag is: hoe kunnen we het zorgsysteem verder innoveren? Dat gaat om de innovatie ín de zorg (nieuwe geneesmiddelen, nieuwe behandelingen), maar evengoed over de innovatie ván de zorg. Om dat concreet uit te werken en vorm te geven, moeten we samen aan de slag, dat kan niet zonder de betrokkenheid en steun vanuit de zorg.”

Maatschappelijk Relancecomité

Voorzitter: Lieven Annemans
Experten: Ive Marx, Liesbet Stevens, Pieter Ballon, Inge Vervotte, Wouter Duyck, Elke Hermans, Sabine Bourgeois en Alexandra Smarandescu.
Titel van het rapport: We zijn open. Vlaanderen herleeft.

Klappen incasseren en kansen grijpen

“Hoe kunnen we het maatschappelijk weefsel op korte termijn herstellen? Dat is een van de vragen die de Vlaamse regering ons voorlegde. En dat maatschappelijke weefsel is wel degelijk gescheurd. De cijfers laten niets aan de verbeelding over. TeleOnthaal krijgt een kwart meer oproepen. De CLB’s moeten ongeveer een kwart meer tussenkomen voor problemen thuis. Acht op de tien Vlamingen hebben tijdens de lockdown noodzakelijke zorg uitgesteld. Bijna de helft van de jongeren kent financiële problemen door de crisis. En zo kunnen we nog even doorgaan.”

“Desondanks zijn er ook positieve trends: we zijn meer gaan thuiswerken, wat de mobiliteit ten goede komt. Zes op de tien Vlamingen die nooit aan sport deden, gaf aan sinds de lockdown meer te bewegen. Als we dat in stand kunnen houden… Zestig procent gaf aan meer tijd door te brengen in de natuur – laat ons dat ook verder stimuleren. Het zijn stuk voor stuk positieve hefbomen die we niet meer mogen loslaten.”

“Er zijn heel wat studies gebeurd die aangeven hoe de mensen zich voelen. Ons pleidooi: maak een maatschappelijk dashboard zodat we de komende jaren permanent kunnen meten hoe het gesteld is met de kwaliteit van de samenleving en de kwaliteit van leven van de Vlamingen.”

Naar een gelukkiger Vlaanderen

“Of onze aanbevelingen een aanzet zijn in de richting van een ‘ander’, ‘beter’ of gelukkiger Vlaanderen? Het is geen geheim dat het mijn ambitie is om de gemiddelde Belg gelukkiger te maken. Wat maakt gelukkig? De mate waarin je je gelukkig voelt hangt af van:

• je woon- en leefomstandigheden
• veiligheid en zekerheid (ook financieel)
• de kwaliteit van je sociale relaties (verbondenheid)
• je geestelijke en lichamelijke gezondheid
• de mate waarin je zelf kan bepalen wat je doet of laat (autonomie)
• de mate waarin je erin slaagt rust te krijgen in je geest

Al die factoren kunnen ons geluk positief beïnvloeden, en allemaal worden ze geraakt door deze crisis. Er is dus serieus wat werk aan de winkel. Met onze adviezen willen wij de kwaliteit van het leven van de mensen verbeteren, op korte en op langere termijn.”

"Sociale ondernemingen kunnen het voortouw nemen en andere sectoren laten zien dat werk werkbaar maken wel degelijk werkt" - Lieven Annemans

Werk werkbaar maken werkt

“We verwachten dat bedrijven maatschappelijk verantwoord ondernemen en de kwaliteit van werk au sérieux nemen. Dat geldt uiteraard ook voor sociale ondernemingen die per definitie een maatschappelijk doel hebben. Ook in die bedrijven is kwaliteit van werk een absoluut aandachtspunt. Wat daarbij kan helpen is bijvoorbeeld de werkbaarheidscheque. Elk bedrijf heeft recht op 10.000 euro om intern na te gaan wat de kwaliteit is van het werk, hoe groot de jobtevredenheid is, enzovoort. Met de cheque kunnen ze ook een consultant om advies vragen met het oog op verbeteringen. Ik geef dit ene praktische voorbeeld omdat het essentieel is om uit de crisis te geraken, om mensen te activeren en de samenleving opnieuw te doen draaien. Sociale ondernemingen kunnen nog meer het voortouw nemen, en ook andere sectoren laten zien dat werk werkbaar maken wel degelijk werkt.”

De nieuwe stad is gezonder en ecologischer

“Ons rapport bevat heel wat onderbouwde adviezen op verschillende domeinen. Als ik er een mag aanstippen dat aansluit bij de voorstellen van het economische relancecomité om van klimaat een groeipool te maken: de 15-minutenstad. Lichtend voorbeeld van het idee is Parijs, waar ze het hebben over ‘la ville du quart d’heure’. Burgemeester Anne Hidalgo werkt er aan een radicale make-over van de Franse hoofdstad. In de 15-minutenstad streef je ernaar dat de bewoners van een stad of gemeente op een kwartiertje wandelen of fietsen alle essentiële functies vinden: winkels, kantoren, scholen, gezondheidszorg, sport, cultuur en ontspanning. Als we daarop inzetten, betekent dat een boost voor de economie die leidt tot een gezondere en meer ecologische manier van leven.”

"Krachtige relance alleen mogelijk door goed overleg”

Een van de puzzelstukjes om tot een geslaagde relance te komen is uiteraard de inbreng van de sociale partners. Het zal enkel door de inzet van vele sociale ondernemingen, werknemers en het bedrijfsleven zijn dat Vlaanderen deze gezondheids- en economische crisis te boven komt. Daarom vragen de sociale partners in de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (Serv), waar Verso deel van uitmaakt, om betrokken te worden bij het op punt stellen en uitrollen van de relanceplannen van de Vlaamse regering. De komende weken willen de sociale partners samen met de Vlaamse regering het relanceplan op de rails zetten en een akkoord sluiten over alle sociaal-economische terreinen die cruciaal zijn voor de relance.

Een belangrijke voorwaarde voor die relance is alvast dat het virus onder controle wordt gebracht. Momenteel zijn we nog altijd niet in staat om nieuwe opstoten fijnmazig aan te pakken.

De sociale partners hebben in een open brief aan de regering al vijf prioritaire aandachtspunten gedefinieerd:

• Iedereen zo snel mogelijk weer veilig aan boord: VDAB moet tijdelijke werklozen en schoolverlaters snel en kwaliteitsvol begeleiden om langdurige werkloosheid te vermijden. Meer algemeen moet de prioriteit liggen op een versterkt arbeidsaanbod, een verhoogde arbeidsmobiliteit, een inclusieve en diverse arbeidsmarkt, sociale innovatie en een versnelde omslag naar levenslang leren.

• Investeringen als hefboom voor de economie: snel te realiseren overheidsinvesteringen zijn cruciaal voor de relance. Ze moeten inspelen op infrastructuurnoden met de grootste economische en maatschappelijke impact zoals renovatie van gebouwen, zorginfrastructuur, duurzame transportinfrastructuur, energie-infrastructuur en digitale infrastructuur.

• Aandacht voor welzijn en koopkracht: bijzondere aandacht is nodig voor de ondersteuning van de koopkracht en het inkomen van kwetsbare gezinnen via het groeipakket, kinderopvang, huursubsidie en -premie.

• Impact op de begroting: de Vlaamse regering moet de financiële impact van haar beleid goed bewaken. Om de houdbaarheid van de overheidsfinanciën op langere termijn te vrijwaren is een grondige evaluatie van de ontvangsten en uitgaven van de Vlaamse begroting aangewezen.

• Daadkrachtige overheid: vandaag is er meer dan ooit nood aan leiderschap, zekerheid en stabiliteit door heldere en doordachte maatregelen waarvan het doel voor iedereen duidelijk is. We hebben plannen en scripts nodig voor mogelijke scenario’s in alle beleidsdomeinen.